نفس و روان و عواطف از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 41

باعث شد، كه از معني واقعي اين كلمه غفلت ورزيده و مانعشان شد از اين كه لحظه‌اي به خود آمده و درباره معنايي كه كلمات «من ـ خودم» و امثال آن آنرا حكايت مي‌كنند تعمق و دقت به‌عمل آورند و چه بسا وادارشان مي‌كرده كه خيال كنند معناي اين كلمات همان بدن مادي آنان است.

اگر سرگرمي به كار بدن، عوام مردم را از درك حقيقت نفس غافل ساخته منافات ندارد، به اين كه مرداني ممتاز از نظر اين كه انسانند ـ نه از نظر اين كه داراي تني خاكي و نيازمند به هزاران شرايط مادي‌اند ـ از كلمه «من» معناي ديگري ادراك كنند و در آن درك هـم خطـا نكننـد.

در اين مطلــب جــاي شبهــه نيســت كــه انسان در جميع آنات وجود خود حقيقتــي غيــر خــارج از خود به نام ـ من ـ مشاهده مي‌كند، كه اگر دقت كند به‌يقين

شناخت عوامانه از «من» انساني (93)

خواهد ديد، كه آن چيز برخلاف محسوسات مادي او حقيقي است كه مانند امور جسماني دستخوش تغيير و در معرض تقسيم و پذيراي اقتران به زمان و مكان نيست و نيز مي‌بايد كه آن حقيقت غير اين بدن مادي است.

نفس امري است، كه هيچ سنخيت با ماده و ماديات ندارد. براي اين كه خاصيت نفس و اثــر آن غيـر خــواص و آثـار ماديات است. (1)

تـأثيـر حـوادث در توجه بـه نفس

افراد عادي انسان همه همّشان مصروف حوائج مادي از قبيل غذا و مسكن و لباس است، لكن حوادث مختلفي كه گاه‌گاه در خلال ايام زندگي بر او هجوم مي‌آورد، او را از

(94) نفس و روان و عواطف