نفس و روان و عواطف از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 54

البته نه به اين معنا كه اين مسلك را از نياكان خود اخذ كرده باشند، بلكه به اين معنا كه دين فطري انسان را به زهد دعوت مي‌كند. زهد هم به عرفان نفس راه مي‌نمايد. پس

(122) نفس و روان و عواطف

مستقر شدن يك دين در بين يك امت و جاي گرفتن آن در دل‌ها، خود به‌خود مردم را آماده و مهيا براي اين مي‌سازد، كه طريقه عرفان نفس را اختيار و اصولاً فكر اين كار را در بين آن‌ها به‌وجودمي‌آورد و باعث مي‌شودكه بعضي از افراد كه واجد جميع عوامل و شــرايط لازم بـاشنـد، اين طريقه را اخذ نمايند.

پس جادارد دسته‌دوم از آن‌دو دسته‌اي را كه در پي عرفان نفس‌اند، يعني اهل عرفان حقيقي را نيز به دو طائفه تقسيم كنيم. آن‌هايي كه دنبال معرفت نفس‌اند و آن‌هايي كه دنبال معرفت الهي هستند. (به شرح مطلب زير)(1)

انگيزه‌هاي متفاوت توجه به نفس (123)

معرفت نفس و معرفت الهي

اهـل عـرفـان حقيقـي بـه دو دستـه تقسيـم مي‌شود:

1 ـ طايفه‌اي از اين‌ها اين طريقه را تنها براي اين جهت سلوك مي‌كنند، كه به اين طريقه علاقه‌منداند و البته مختصري هم از معارف نفس بهره‌اي دارند، لكن اين معرفت براي آنان هيچ‌وقت به‌طور كامل و تمام دست نمي‌دهد، زيرا اينان از آن‌جايي كه غير از خود نفس غرض ديگري از اين معرفت ندارند، از همين جهت از آفريدگار نفس يعني خداي‌تعالي كه سبب حقيقي نفس است و زمام نفس در وجود و آثار وجودش به دست اوست غـافل‌انـد. از اين رو آن‌طـور، كه بايد نتوانسته‌اند به معرفـت نفس نـائـل شـوند.

2 ـ از اين دسته طائفه ديگري هستند، كه طريقه معرفت نفس را از اين نظر دنبال