نفس و روان و عواطف از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 55

(124) نفس و روان و عواطف

مي‌كنند، كه اين معرفت خود وسيله معرفت به پروردگارشان است. اين طريقه معرفت‌النفس همان معرفت نفسي است، كه دين هم مردم را به آن دعوت نموده و آن را تا اندازه‌اي مي‌پسنــدد. اين طــريقــه هميــن اســت، كــه انســان به معــرفــت نفس خود از اين نظر بپردازد، كه نفس را آيتي از آيات پروردگار خود، بلكه نزديك‌ترين آيه‌هاي پروردگارش به خود مي‌داند. خلاصه نفس را وسيله و راهي بداند كه به سوي پــروردگــار سبحــان منتهــي مي‌شود: «اِنَّ اِلي رَبِّكَ الرُّجْعي ـ به درستي به سوي پــروردگـار تـوست بازگشــت!» (8 / علــق)(1)

معرفت نفس و معرفت الهي (125)

مـذاهب مختلـف تصـوف و عـرفـان نفـس

طريقه‌هاي تصوّف در مسلمين بسيار زياد است و چه بسا شماره طريقه‌هايشان نسبت بــه اختــلافــاتي كه تنها در اصول و اساس مسلك دارند، به بيست و پنج سلسله بالغ شود، كه از هــر سلسلــه از آن، چند سلسله ديگر نسبت به مطالب فرعي منشعب مي‌گــردنــد و تمــامي ايــن ســلاسل الاّ يك سلسلــه همگــي سنــد طــريقــه خود را به علي بن ابي طالب عليه‌السلام منتهي مي‌كنند.

در اين بين يك‌دسته از رجال صوفيه ديده‌مي‌شوند، كه خود را به هيچ يك از سلاسل نسبت نمي‌دهند. اين سلسله را «اويسي» منسوب به «اويس قرن» مي‌نامند. دسته ديگري نيز در بين صوفيان هستند، كه نه خود را به اسم خاصي مسمي كرده‌اند و نه شعار

(126) نفس و روان و عواطف

مخصوصي براي خود انتخاب نموده‌اند. اين سلاسل صوفيه كتاب‌ها و رساله‌هاي زيادي نوشته و در آن سلاسل و طريقه‌هاي خود و هم‌چنين نواميس مذهبي و آدابي كه خودشان دارند و آدابي را كه رجال طريقه‌شان داشته‌اند، تشريح كرده و نيز مكاشفاتي كه براي رجالشان نقل شده و ادّلــه‌اي كه بـه آن استدلال بر حقّانيّت طريقه خود كرده‌اند و مقاصدي كه طريقه خود را برآن اساس بناكرده‌اند همه را شرح داده‌اند.

اگر كسي بخـواهد به آن مطـالب اطـلاع پيدا كند بايد به همان كتاب‌ها مراجعه نمايد.