نفس و روان و عواطف از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 61

(138) نفس و روان و عواطف

حبّ به غذا و حبّ به همسر، برگشتش به يك حبّ است، براي اين كه دستگاه گوارش و دستگــاه تنـاسلــي به هم مـربـوطنــد، و كمــالي هم كه از كـــار اين دو دستگاه حاصل مي‌شــود، به هــم ارتبــاط دارنــد.

احتمال دارد كه حبّ عبارت باشد از يك تعلق، كه خاص اين دو مورد است، و در غير اين دو مورد اصلاً يافت نشود، ولكن آزمايش از راه آثار اين احتمال را دفع مي‌كند، زيرا اين تعلق كه نامش حبّ است، اثري در دارنده‌اش دارد، و آن اين است كه قوه (استعداد) را به سوي فعليّت، اگر فعليّت، نداشته باشد مي‌كشاند، و اگر فعليّت داشته باشد، به سوي ترك آن جذب مي‌كند. و اين دو خاصيت و يا يك خاصيت را در تمامي موارد قواي ادراكي احسـاس مي‌كنيـم، كه حـب آن قـوا را به سـوي افعـالش به حـركت درمـي‌آورد.

دوست داشتن ـ رابطه بين انسان و كمال (139)

قوه باصره، سامعه، حافظه، متخيله، و ساير قوا و حواس ظاهري و باطني كه در ماست ـ چه قواي فاعله و چه منفعله ـ همه اين حالت را دارند، كه هر يك خود را دوست مي‌دارد، و اين دوستي او را به سوي فعلش جذب مي‌كند، چشم را به سوي ديدن آن‌چه دوست دارد، جــذب مي‌كنـد، و گـوش را به سـوي شنيـدن، و هم‌چنين هر قـوه ديگر را.

اين نيست مگر به خاطر اين كه كار هر قوه كمال اوست. و هر قوه‌اي با كار مخصوص به خود، نقص خـود را تكميل نموده، و حاجت طبيعــي خــود را برمي‌آورد.

اين جاست كه معنا و مفهوم حب مال، حب جاه، و حب علم براي ما روشن مي‌گردد، چون انسان با هر يك از مال و جاه و علم، استكمال مي‌كند، و به همين جهت آن‌ها را دوســت مـي‌دارد، پس نتيجـه مي‌گيـريـم كه حـبّ تعلقـي است خـاص، و انجذابي است شعوري و مخصوص، بين انسان و كمال او. (1)

(140) نفس و روان و عواطف

شـدت و ضعف محبّت