سیمای تقوا پیشگان صفحه 16

است که می‌فرمود: اگر اصول اعتقادات و معارف انسانی درست بشود، تمام مسایل اخلاقی و بلکه عبادی به دنبالش اصلاح می‌شود.

آنگاه که از حضرت یوسف از تعبیر خواب سؤال می‌شود و آن دو جوان زندانی به ایشان می‌گویند: خواب ما را تعبیر کن. ایشان، ابتدا با ذکر مسایل توحیدی شروع می‌کند و می‌فرماید:

یا صاحِبَی السِّجْن! ءَأرْبابٌ مُتَفرِّقُون خَیْرٌ أمِ اللَّهُ الْواحِدُ القَهّارُ (1) 18

«ای دو رفیق زندانی من، آیا خدایان متفرّق و از هم جدای بی‌حقیقت، بهتر هستند و در نظام خلقت مؤثرترند یا خدای یکتای قاهر؟»

خلاصه بحث:

همّام که مردی عابد بود از حضرت تقاضای بیان اوصاف متقین را کرد و امام علیه السلام ابتدا تأملی کرد که حقیقتِ این تأمّل به طور کامل روشن نیست؛ گرچه دو توجیه در این مورد گفته شد. سپس حضرت او را به تقوا و نیکوکاری امر کرد و آیه إنَّ اللَّهَ مَعَ الّذِینَ اتّقوا والّذین هُم مُحْسِنُون را قرائت کرد. ما نیز به مناسبت این آیه، نقش همراهی احسان با تقوا و عدل را بیان کردیم و گفتیم که احسان عبارت از ایثارها و تفضّلات است. آنگاه امام وارد اصل خطبه شد و در طلیعه آن، از توحید سخن گفت.

آری؛ او مرد میدان توحید بود و در این زمینه سخن بسیار گفته است.

انبیا و علمای بزرگ نیز توجه خاصی به این مسأله بنیادی داشته‌اند و باید عقاید و توحید، زیر بنای اخلاق و احکام قرار بگیرد.