- مقدمه 1
- مختصری از زندگینامه حضرت آیت الله طیب 2
- مقدمه محقق 16
- مقدمه مؤلف 16
- مقصد اول: در ایمان 17
- امر دوم: فرق بین اسلام و ایمان 19
- امر سوم: در بیان اموری که ایمان به آنها تحقق می یابد 20
- امر پنجم: در ارکان و دعائم ایمان 26
- امر چهارم: در مراتب و درجات ایمان 26
- امر ششم: در صفات مؤمن 27
- امر هفتم: در فضل مؤمن و فضیلت ایمان 28
- مقصد دوم: در تقوای ظاهر 29
- قسم اول: فرائض و واجباتی که ترک آنها گناه کبیره است: 30
- 2)- زکات 30
- امر اول در معاصی کبیره و اقسام آن 30
- اشاره 30
- 4)- روزه ماه رمضان 31
- 3)- خمس 31
- حج، و عمره. پنج واجب دارد: 32
- 5)- حج که بر هر کس مستطیع شود واجب است 32
- حج پانزده واجب دارد: 32
- عمده شرایط امر به معروف و نهی از منکر چهار چیز است: 33
- 6 و 7)- امر به معروف و نهی از منکر که ترکش گناه کبیره است 33
- قسم دوم از گناهان کبیره: 33
- دسته اول: 34
- دسته دوم: 34
- دسته سوم: 34
- معاصی صغیره بسا به واسطه جهاتی کبیره میشود: 39
- امر دوم: در توبه و شرایط آن 40
- کبیره بودن معصیت به یکی از چند چیز محقق میشود: 40
- اشاره 40
- و- مشارطه، مراقبه، مرابطه، محاسبه: 41
- ه- طریق تحصیل توبه: 41
- آداب توبه نیز بسیار است: 42
- توبه به سه شرط محقق میشود: 42
- الف- وجوب توبه: 43
- ج- طریق توبه از اقسام معاصی: 43
- ب- وجوب قبول توبه بر خداوند: 43
- 2)- حقوق عرضی، 44
- 3)- حقوق جانی، 44
- 5)- حق دینی، 44
- 4)- حق حریم 44
- حقوق الناس بر پنج قسم است: 44
- 2)- قوه غضبیه: 45
- مقصد سوم: در تقوای باطن 45
- 1)- قوه شهویه: 45
- امر اول در قوای انسان: 45
- اشاره 45
- 4)- قوه عاقله: 46
- 3)- قوه وهمیه: 46
- امر دوم در مبدأ و منشأ اخلاق نیک و بد: 46
- امر سوم: در معالجات اخلاق رذیله: 47
- امر چهارم: در بیان اخلاق رذیله و مفاسد آنها و بیان ضد آنها از اخلاق حمیده و فوائد و منافع آنها: 49
- الف: اخلاق رذیله که در طرف تفریط قوه واهمه است: 49
- اشاره 49
- جهل مرکب 49
- 3)- حیرت 50
- 2)- ریب: 50
- جهل بسیط 50
- ب- اخلاق رذیله که در طرف افراط قوه واهمه است. 51
- 5)- شرک 51
- 6)- وسواس: 51
- 7)- مکر و حیله و غدر و خدیعت، 51
- ج- اخلاق رذیله که در طرف تفریط قوه غضبیه است: 52
- 11)- پستی همت 53
- 12)- بی غیرتی و بی حمیتی، 53
- 13)- عجله در کارها، 53
- 10)- صغر نفس 53
- 9)- یأس از رحمت خدا و ایمن بودن از مکر و عذاب خدا، 53
- 14)- سوء ظن و بدگمانی نسبت به خدا و خلق، 54
- د- اخلاق رذیله که در طرف افراط قوه غضبیه است 54
- 16)- غیظ و غضب و آن عبارت از: 54
- 18)- بدخلقی و کج خلقی، 55
- 19)- حقد و کینه و عداوت، و حقد عبارت از: 55
- 17)- عنف و درشتی در گفتار و کردار، 55
- 22)- کبر، 56
- 21)- عُجب و خودپسندی، 56
- 20)- فحش و ایذاء، 56
- 26)- عصبیت، و آن عبارت از: 57
- 24)- بغی، و آن عبارت از: 57
- 25)- تزکیه نفس و خودستایی، 57
- 23)- افتخار و مباهات، 57
- 30)- فقر، 58
- 27)- قساوت قلب و سخت دلی، و آن این است که: 58
- ه- اخلاق رذیله که در طرف تفریط قوه شهویه است: 58
- 28)- خمود، و آن عبارت از: 59
- و- اخلاق رذیله که در طرف افراط قوه شهویه است: 59
- 34)- طمع، و آن عبارت از: 60
- 33)- حرص، 60
- 32)- حب مال، 60
- 35)- بخل، 61
- 37)- فجور، 61
- 36)- خیانت، 61
- 38)- اجتناب نکردن از مال حرام، 62
- ذ- اخلاق رذیله که منشأ آنها در قوه ای از قوای مزبور یا هر سه قوه است: 62
- 39)- بیهوده گویی و پرحرفی و تکلم کردن 62
- 40)- حسد، و آن عبارت از: 63
- 42)- ظلم و تعدی و ستم، و آن عبارت از: 63
- 43)- ترک اعانت مسلمین و اهتمام در امور ایشان نداشتن، 63
- 44)- تخوف وترسانیدن برادران دینی، 63
- 45)- تفتیش و تجسس از عیوب مردم، 64
- 47)- شماتت کردن، و آن عبارت از اینست که: 64
- 46)- فاش کردن سر مردم، 64
- 50)- حب جاه و شهرت، 65
- 48)- مراء و جدال و خصومت و ستیزگی، و آن عبارت از: 65
- 49)- سخریه و استهزاء و تقلید 65
- 53)- غرور، 66
- 51)- ریاء، و آن عبارت از: 66
- 52)- نفاق، 66
- 56)- حزن و اندوه، 67
- 55)- وقاحت و بی شرمی، 67
- 54)- طول امل و درازی آرزو، 67
- 57)- بی اعتمادی به خدا، 67
- 59)- جزع و بیتابی، 68
- 58)- کفران نعمت، و آن عبارت از: 68
- 61)- بی رغبتی به کمالات و سعادت اخروی، 69
- 63)- بعد و دوری و الفت نداشتن با مردم، و ضد آن، 69
- 62)- کراهت از خدا که موجب کفر است و ضد آن، 69
- 60)- غفلت، و آن عبارت از: 69
- 67)- طغیان و سرکشی، و ضد آن، 70
- 68)- فسق، و آن: 70
- 66)- عدم انقیاد و تسلیم، 70
- 65)- جفا و بی وفایی، 70
- 64)- سخط و انکار و اعتراض بر خدا، 70
- منابع و مآخذ 71
آنست که آدمی نداند و نفس او خالی از صفت علم باشد و خیال کند که میداند، و این به مراتب از جهل بسیط بدتر است زیرا آدمی تا نداند که جاهل است در صدد تحصیل علم بر نیاید از این جهت علاج این صفت رذیله در غایت اشکال است و تا به جهل خود مدغن و معترف نشود علاج پذیر نخواهد بود.
و ضد این صفت رذیله، علم است که موجب شرافت انسان و امتیاز او از سایر حیوانات و وسیله رستگاری دنیا و آخرت است و آیات و اخبار در مدح این صفت بسیار است در قرآن کریم میفرماید: «هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُونَ؛ آیا کسانی که میدانند با کسانی که نمیدانند برابرند؟»
و از حضرت باقر 7 روایت شده که فرمود: «عَالِمٌ یُنْتَفَعُ بِعِلْمِهِ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِینَ أَلْفَ عَابِد؛ دانشمندی که مردم از علم او بهرهمند شوند بهتر از هفتاد هزار عابد است.»
جهل بسیط
آنست که تنها نداند و نفس خالی از صفت علم باشد و این بدترین اخلاق رذیله است زیرا تمام شرور و بدیها به واسطه جهل و نادانی است و علاج آن تحصیل علم و سئوال از علماء و دانشمندان است.
2)- ریب:
و آن عبارت از خلجان و خطور امر خلاف واقع در نفس، و عدم ثبات بر واقع و حق است و آن مبدء شک است و منشأ این صفت مسامحه در تحصیل حقایق و عدم مراجعه به ادله عقلیه میباشد، و آن از رذایل اخلاق و موجب هلاکت انسان است و از امیرالمؤمنین 7 روایت شده که فرمود: «لَا تَرْتَابُوا فَتَشُکُّوا وَ لَا تَشُکُّوا فَتَکْفُرُوا؛ ریب نداشته باشید تا اینکه شک کنید تا اینکه کافر شوید».
و شک عبارت از تساوی دو طرف حق و باطل در نفس است و وهم، ترجیح طرف نفی و ظن ترجیح طرف ثبوت است و ضد این صفات، یقین است که آن اعتقاد جازم و مطابق واقع است و آن بهترین صفات اهل ایمان و اشرف فضائل انسان است و از رسول خدا 6 روایت شده که فرمود: «الْیَقِینُ الْإِیمَانُ کُلُّه؛ یقین همه ایمان است». و از حضرت صادق 7 است که فرمود: «عمل پیوسته و اندک با یقین نزد خدای تعالی از عمل بسیار بدون یقین بهتر است.»
3)- حیرت
یعنی سرگردانی و اینکه نداند آدمی به چه راهی برود و این نیز از ثمرات شک است و معالجه آن به تحصیل یقین میسر گردد.