نفس: مجموعه سخنرانیهای حسین انصاریان صفحه 115

هنوز خودم را نشناخته ام، حال تو می پرسی که غیر از خودم را می شناسم؟!

صفای وجه اللّٰه

سخن قرآن کریم نیز همین است، عارفان عاشق هم مسئلۀ آیینه بودن جهان و پیدا بودن عکس روی یار را از قرآن گرفته اند. قرآن به صراحت می فرماید: «فَأَیْنَمٰا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّٰهِ» (1)به هر طرفی که بگردید خدا همان جاست:

بس که هست از همه سو وز همه رو راه به تو به تو برگردد اگر راهروی برگردد

«فَأَیْنَمٰا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّٰهِ» البته این آیینه ها هم شدید و ضعیف دارند.

شدیدترین آیینه هایی که جلال و جمال را به طور کامل می توانند نشان دهند، وجود مقدّس پیغمبر و ائمّۀ طاهرین هستند که وقتی از امام باقر سؤال می شود که منظور از وجه خدا در آیه چیست؟ حضرت می فرماید:

وجه ربّ، ما هستیم. چون خودِ خدا که نیستند بلکه وجه خدا هستند. وجه اضافۀ به اللّٰه است، مثل نور که اضافۀ به لغت اللّٰه قرآن است، «یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللّٰهِ» (2)نور اضافۀ به اللّٰه است، معلوم می شود نور غیر از خداست، وجه هم همین طور «وَ یَبْقیٰ وَجْهُ رَبِّکَ» (3)، لذا در جامعۀ کبیره می خوانیم:

«من عرفهم فقد

عرف الله» (4)یعنی هر کس بیاید پیش شما اهل بیت علیهم السلام خدا را خوب می تواند بشناسد، چون خدا را در شما می تواند ببیند، وقتی ببیند می شناسد، عاشق می شود، وقتی عاشق شود، حرکت می کند، وقتی حرکت کرد، همۀ موجودیّت او حرکت می کند: این یک آیینه، آفاق منعکس کنندۀ جمال، جلال، صفات و علم و حکمت هستند، اما قرآن مجید می فرماید: عده ای هستند که روی از خدا را برمی گردانند که در این آیینه او را ننگرند: «وَ مٰا تَأْتِیهِمْ مِنْ آیَهٍ مِنْ آیٰاتِ رَبِّهِمْ إِلاّٰ کٰانُوا عَنْهٰا مُعْرِضِینَ» (5)مسئلۀ توبه هم بیش از روبرگرداندن نیست.

«قُلْ یٰا عِبٰادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ ...» به بندگان من بگو: ای مردمی که روی نفس را از تماشای من برگرداندید و نفس شما اعراض از دیدن من کرده، برگردید مرا ببینید، چشمتان را از من نبندید، روی نفس را از من برنگردانید، این مدتی هم که رویتان را برگردانده بودید و مرا تماشا نمی کردید، «لاٰ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللّٰهِ ...» از این که برگردید ناامید نباشید، نگویید که اگر برگردیم دیگر او را نمی بینیم، بلکه می بینید: «إِنَّ اللّٰهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً» (6)من همۀ تاریکی هایتان را وقتی برگردید در روشنایی کامل قرار می دهم.

در روشنایی کامل، جمال یار از آفاق پیداست.

آن گاه گنهکاران حرفه ای که توبه می کردند، به دلیل توبۀ واقعی شان حرف های بسیار عجیبی می زدند، مطالب بسیار بلندی و عالی می زدند.

مردی که سی سال بعد از توبه اش نخندید

کسی که توبه کرده بود، سی سال بعد از توبه اش کسی خنده به لب او ندیده بود، مگر روزی که گفتند پسرت مرده است، آن گاه خندید. پرسیدند: در این سی سال چرا نخندیدی؟ گفت در این سی سال هنوز در خجالت بودم، امروز که پسرم مرده معلوم می شود که نظر به من داشته، خوشحال شدم از این که او به من نظر داشته است، می دیدم و نمی خندیدم، خجالت می کشیدم که اگر بخندم بگوید برای چه می خندی؟ مگر خنده دارد؟ تو چهل سال در آلودگی بودی! اما الان می خندم، چون معلوم می شود که این آخرین سِرّ مسئله است، با مردن بچه ام آلودگی ام پاک شد، چرا نفس از این آیات آفاقی و انفسی اعراض می کند؟

به قول امیرالمؤمنین در وجود انسان عالَم کبیر قرار داده شده و با هشت آیه از آیات قرآن اثبات می کنند که انسان به هر کجا که بخواهد برسد، از درون خودش

1- (9)-بقره(2):115؛«پس به هرکجا رو کنید آنجا روی خداست.»
2- (10)-صف(61):8؛«می خواهند نور خدا را با دهان هایشان خاموش کنند.»
3- (11)-رحمن(55):27؛«و تنها ذات باشکوه و ارجمند پروردگارت باقی می ماند.»
4- (12)-تهذیب الأحکام:102/6،حدیث 2؛مصباح الکفعمی:505(زیارت جامعه).
5- (13)-یس(36):46.
6- (14)-زمر(39):53؛«یقینا خدا همۀ گناهان را می آمرزد.»