- 1 تربیت نفس کلید رستگاری 1
- اشاره 1
- سخن ناشر 1
- کلید رستگاری 3
- الهامات الهی 4
- اقرار حضرت عیسی به عبودیت خدا 4
- اقسام الهامات الهی 5
- تسلیم بودن شرط بندگی 6
- انسان مبارک 6
- حالات بیداران 7
- الهامات الهی مردی در توران 8
- حکایت یکی از مردان الهی 9
- سزای توهین به بلال 10
- تربیت نفس امیرالمؤمنین علیه السلام 11
- 2 خلقت احسن انسان و هدف از بعثت پیامبران 13
- اشاره 13
- خلیفۀ خدا در زمین 15
- حاکمیّت خداوند بر همۀ قوانین و مقررات 15
- لقای حق، کمال لایق انسان 17
- هدف از بعثت پیامبران 18
- میدان پرواز برای انسان 19
- تقسیم بندی موجودات 20
- جنبه های وجودی انسان 22
- 3 حقیقت نفس 25
- اشاره 25
- مسیر حرکت نفس 27
- اندیشه در نفس 28
- آثار تفکّر در نفس 29
- نالۀ نفس 31
- تربیت نفس 31
- نفس مرضیه در مرحلۀ لقاء 32
- راه مصرف نفس از نظر قرآن 35
- امام راحل و رسیدن نفس به لقاء 36
- 4 رابطه نفس با سعادت و شقاوت انسان 37
- اشاره 37
- حقیقت نفس از دیدگاه علی صلی الله علیه و آله 39
- نعمت نفس 40
- نفس سلیم و نفس پلید 42
- حاصل تهذیب نفس آخوند کاشی 43
- کرامت پروردگار 45
- مصاحبه با یک مجروم جنگی 45
- اشاره 47
- 5 نفس و مراحل سیر آن 47
- مراحل سیر نفس 1 (اسفار اربعه) 48
- سفر اول: 50
- اشاره 50
- معاشرت با مردم 51
- اشاره 52
- سفر دوم: 52
- سفر سوم: 52
- عبدالملک مروان در حال احتضار 54
- اشاره 55
- سفر چهارم: 55
- نمونۀ پاکی نفس 55
- اشاره 60
- 6 آراستگی و پیراستگی نفس 60
- عظمت قسم های خداوند 63
- نسخۀ جالینوس حکیم 64
- بدترین دیوانه های دوران 65
- چشم دل پیامبر، حیران جمال معشوق 65
- ارزش نفس 66
- مهار نفس 67
- آراستگی و پیراستگی نفس 68
- وصل بدون جدایی 69
- حکایت مسلم بن عوسجه 70
- لبیک گفتن جوان در سفر حج 71
- اشاره 73
- 7 مبارزۀ با نفس اماره 73
- معنای رب 74
- معنای ضرر 75
- خداوند، مشتری جان انسان 76
- دعای نوح علیه السلام 77
- موسی بن عمران در آغوش پروردگار 80
- مبارزه حضرت یوسف علیه السلام با نفس خود 81
- توسل پیامبر اسلام و ائمّه 83
- درخواست زکریّا 83
- 8 اعراض نفس از خدا 86
- اشاره 86
- اعراض بعد از فهم و درک 88
- اعراض ابوجهل 3 89
- درخواست و سفارش خدا به سه چیز 90
- برخورد امیرالمؤمنین علیه السلام با ابن ملجم 90
- عدالت در سخن گفتن 91
- عدالت در خرید و فروش 92
- اعراض نفس از عدالت 92
- خداوند از سه کار نهی می کند 93
- رعایت حق مردم 10 94
- راه شناخت حق 95
- جایگاه خدا 96
- یا اللهِ حسین علیه السلام یا اللّٰه همۀ عالم 97
- 9 لطافت نفس 98
- اشاره 98
- لطافت نفس 100
- سخنرانی سلمان در مدح علی 5 101
- چگونه لطیف شویم ؟ 101
- چوب خشک موسی و سنگ 103
- مقام و منزلت سلمان 105
- مردی که می خواست اسم اعظم را بیاموزد 106
- 10 راه های تغذیه نفس 109
- اشاره 109
- راه های تغذیۀ نفس 112
- آیات خدا بر سه قسم است 113
- درخواست موسی برای دیدن خدا 114
- صفای وجه اللّٰه 115
- مردی که سی سال بعد از توبه اش نخندید 115
- شیخ هاشم قزوینی و معرفی قاتل 116
- لطافت نفس 117
- آیات شرعی 118
- شهید مطهری و استادش 119
- علل اعراض نفس از نظر قرآن کریم 119
- اشاره 123
- 11 منازل ایمان 123
- حرکت قلبی و علمی 125
- توصیه انبیاء و ائمه 126
- چهار منزل در ایمان قلبی 126
- قدرت توحید قلبی و شهودی 127
- معنای شب 128
- امیرالمؤمنین علیه السلام گوش شنوا برای گفتن مطالبش نداشت 130
- نَفْس، آیه ای که از آن اعراض می کنند 130
- حکایت مرد ژولیده و ژنده پوش 131
- اشاره 137
- 12 قدرت نفس 137
- قرآن بیشتر به نفس توجّه دارد تا عقل 139
- زندانی عناوین نشویم 141
- خداوند همه جا حیّ و حاضر است 142
- توحید واقعی 143
- راه خدا، معلم می خواهد 144
- نفس مکّار و کلاهبردار 145
- مراقبت و مواظبت از نفس 146
- بیان حالات نفس در قرآن 146
- اصرار بر مواظبت از نفس در روایات 148
- مراحل رسیدن به محبوب و معشوق 148
- 13 حالات نفس 151
- اشاره 151
- نفس نوری از دیدگاه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 153
- حکایت زنبور و آتش نمرود 157
- حالات شیطانی نفس 159
- دو نوع عذاب برای نفس ظلمانی 160
- راه مبارزه با نفس ظلمانی 161
- اشاره 163
- 14 نفخه های الهی و آثار آن 163
- نفخۀ خلقت 165
- نفخۀ محرّکه 166
- نفخۀ عقلیه 166
- آثار نفخات الهی 167
- عاقبت غافلان 168
- سرانجام کسانی که نفخۀ سوم را غنیمت بدانند 168
- سرانجام بی توجهی به نفخات الهی 168
- حالات مادی و معنوی لقاء اللّٰه 170
- نفخۀ عیسی علیه السلام به گِل 171
- نفخۀ توبه 173
- گناه جنین در شکم مادر 174
- 15 اعراض نفس از حق، علت همه بدبختی ها 176
- اشاره 176
- حکایت مرحوم آخوند کاشی 178
- فراز و نشیب سیر و سلوک امتحان است 179
- پرواز فضایی سلیمان 180
- مشقت های رسیدن به مقام قرب الهی 181
- مولای عارفان جدای از اجتماع نبود 182
- لذّت بخش ترین ساعت 183
- راه رسیدن به مولا 184
- حکایت لیلی و مجنون 186
- ادامۀ لذّت بخش ترین ساعت 187
- منازل شش گانه 188
- اشاره 190
- 16 نفس و معاملۀ با خداوند 190
- گروه اوّل 191
- جهاد 192
- مقایسه خورشید با جهنم 193
- گروه دوّم 193
- چهار برنامه الهی برای بنده 194
- امید به کرامت خدا در قیامت 196
- معنای علم از دیدگاه علی علیه السلام 197
- بالاترین انسان از نظر پیامبر صلی الله علیه و آله 198
- خواب دیدن امیرالمؤمنین در جنگ صفین 198
- بشارت به ناامیدان 199
- حکایت مرد عرب 200
- خوشحالی خداوند از توبه بنده 200
- اشاره 202
- 17 شب قدر و مهار نفس 202
- شفاعت 205
- حکایت مرد گنهکار 206
- توبه، قوی ترین شفیع 206
- عمل به گفتار 208
- آلودگی به رذایل اخلاقی 208
- شب قدر، شب عاشقی 209
- 18 نفس نورانی و ظلمانی 212
- اشاره 212
- ارتباط با دنیا از نظر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 214
- وظیفۀ رسانه های گروهی 215
- ادامۀ کلام پیامبر در ارتباط با دنیا 216
- معنای ریاضت در دنیا 218
- دنیا اولین منزل 219
- گربه با تربیت 220
- مسجد، بزرگ ترین مرکز مسلمانان 221
- نصیحت عارفان 222
- ظرفیت بندگان 224
- 19 نفس مطمئنه و نفس اماره 226
- اشاره 226
- نفس مطمئنّه 229
- مرد بزرگ الهی در بخارا 230
- مواظبت نفس رحمانی 231
- تحمّل مشکلات دنیا 231
- تحمّل شیخ جعفر کاشف الغطاء در برابر همسرش 232
- برخورد شیخ کاشف الغطاء با شخص فقیر 234
- رضای خدا در کارها 234
- راه رسیدن به نفس رحمانی 235
- ادامۀ موضوع تحمّل استاد امام در برابر مشکلات دنیا 236
- پیامبر صلی الله علیه و آله و جوان عارف 238
- 20 تبدیل روابط نفس از مادیات به معنویات 240
- اشاره 240
- هدف آفرینش انسان 242
- انسان، زیباترین موجود خلقت 243
- دیدن امام زمان علیه السلام 243
- علی بن مهزیار و دیدن یار 5 244
- حضرت سلیمان و تخت بلقیس 245
- ابن خضیب و نماز نیکو 246
- حقیقت رحمان و رحیم در نماز 246
- معنای عبودیت 247
- معنای ستایش خدا 247
- معنای صراط مستقیم 248
- وضوی امیرالمؤمنین علیه السلام 249
- اهمیت وضو 249
- دنبالۀ موضوع ابن خضیب و نماز نیکو 250
- پدر و پسر و خانۀ خدا 251
- دو دوست در مسجد الحرام 252
- مبارزۀ با نفس و کمک خداوند 253
- 21 راه مبارزه با نفس امّاره 254
- اشاره 254
- تکلیف و تأثیرات آن 256
- علّت رنج بردن از لذت ها 256
- تبدیل روابط مادی به روابط الهی 257
- منزوی شدن مادیات 258
- منزل تجلیه 259
- رحمت خداوند در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام 260
- حکمت مشقت برخی از عبادات 261
- نامۀ 45 امیرالمؤمنین علیه السلام 262
- محبوب ترین بندۀ نزد خدا در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام 263
- علامت رضایت خداوند 264
- نماز ظهر عاشورا 264
- صاحب خانه دیدن هنر است نه خانه دیدن 265
- سخنی از امام موسی بن جعفر علیهما السلام 266
- اشاره 269
- پی نوشت ها 269
- 22 منازل و مراحل عرفان و شناخت نفس 269
- مراحل لقای انسان 271
- لقای انسانیت 272
- منزل تجلیه 273
- فقه، زیربنای سلامت عبادات 275
- ناز و غمزۀ محبوب 276
- منزل تخلیه 276
- حالت جذب و انجذاب 278
- منزل تحلیه 278
- فنای در افعال 279
- اشاره 279
- اشاره 279
- منزل فنا و مراحل فنای آن 279
- مقام محو 279
- مقام حبیب ابن مظاهر و مسلم بن عوسجه 280
- اشاره 280
- مقام طمس 280
- فنای در صفات 280
- اشاره 280
- فنای در ذات 281
- بازگشت فضیل از ظلمت به نور 282
- 23 لذت عبادت در دوری از نفس 283
- اشاره 283
- لذت بخش شدن عبادات و دوری از ظواهر مادی 285
- عاشقی که به مقام وصل رسیده بود 286
- امیرالمؤمنین علیه السلام و حالت انتظار [5] 287
- امیرالمؤمنین و اتصال به باری تعالی 288
- اوصاف عاشقان از دیدگاه امام علی علیه السلام و حکایت یک عاشق 288
- تقسیم دو پیراهن توسط امیرالمؤمنین علیه السلام بین خود و قنبر 289
- عذاب فراق بدتر از عذاب آتش 290
- مؤمنان خواب ندارند 290
- آتش وصل شدیدتر از آتش فراق 291
- امام علی علیه السلام و وعدۀ خداوند 291
- لذت بردن مؤمن در دنیا 292
- حکایت مرد عالم و پسرش 293
- فهرست آیات 299
- فهرست ها 299
- فهرست روایات 311
- فهرست اشعار 315
- فهرست اعلام 318
نفخۀ توبه
نفخۀ الهی دیگری هم که نفخۀ بسیار مهمی است و قرآن کراراً از این نفخه اسم برده است، نفخۀ توبه است. از طرف او هم می دمد، بعد دَمش که به ما گرفت، یک مرتبه به حرکت می افتیم. امیرالمؤمنین می فرماید: آن حدّ نهایی این نفخه و آن قدرت آخرش در این آیه است. آن نفخۀ الهیّه ای که اسمش توبه است که انسان را از گورستان گناه به گلستان عبادت حرکت می دهد، از گورستان بغض و کینۀ حقایق به گلستان عشق و محبت حرکت می دهد، از لابه لای بَدان و دیوان و ددان انسان را حرکت می دهد و بین انسان ها می برد. قبل از این نفخه، انسان را در جاهایی می بیند که عجیب و غریب اند. بعد از این نفخه انسان به جایی می رسد که علی علیه السلام را می بیند، حسن، حسین علیهما السلام را می بیند، قمر بنی هاشم را می بیند، با اینها پرواز می کند، اما اصل نفخه باید از طرف او دمیده شود.
امیرالمؤمنین می فرماید:
تجلّی در این آیه دارد، چون از حضرت می پرسند: شما اگر بخواهید به خدا تکیه کنید، در توبه کردن به چه آیه ای در قرآن تکیه می کنید؟ به آیۀ «تُوبُوا إِلَی اللّٰهِ» به آیۀ:
«یٰا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللّٰهِ تَوْبَهً نَصُوحاً» (1)
حضرت فرمود: نه، ما ائمّه در مسئلۀ توبه تکیه گاه مان به این آیه است: (2)«قُلْ یٰا عِبٰادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ لاٰ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللّٰهِ» (3)به بندگان من بگو هر چه گناه دارید بلند شوید، بیایید من شما را می خواهم: «لاٰ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللّٰهِ» چند تا گناه کردی؟ چند سال گناه کردی؟ به او بگو بیاید: «إِنَّ اللّٰهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً» من همۀ گناهان تو را می بخشم، نه این که بعضی هایش را ببخشم،
1- (20)-تحریم(66):8؛«ای مؤمنان!به پیشگاه خدا توبه کنید،توبه ای که شما را[از بازگشت به گناه]بازدارد.»
2- (21)-شبیه این روایت را محمد بن حنفیه از امیر المومنین علیه السّلام به این صورت بیان می نماید: شواهد التنزیل:446/2-447،حدیث 1112؛«محمد بن الحنفیه،عن أبیه علی بن أبی طالب قال قال رسول الله ص أشفع لأمتی حتی ینادی ربی رضیت یا محمد فأقول رب رضیت. ثم قال إنکم معشر أهل العراق تقولون إن أرجی آیه فی القرآن یا عبادی الّذین أسرفوا علی أنفسهم لا تقنطوا من رحمه اللّه قلت إنا لنقول ذلک.قال و لکنا أهل البیت،نقول إن أرجی آیه فی کتاب الله[قوله تعالی]و لسوف یعطیک ربّک فترضی و هی الشفاعه».
3- (22)-زمر(39):53؛«بگو:ای بندگان من که[با ارتکاب گناه]بر خود زیاده روی کردید!از رحمت خدا نومید نشوید،یقینا خدا همۀ گناهان را می آمرزد؛زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.»