- اشاره 1
- 1 تربیت نفس کلید رستگاری 1
- سخن ناشر 1
- کلید رستگاری 3
- الهامات الهی 4
- اقرار حضرت عیسی به عبودیت خدا 4
- اقسام الهامات الهی 5
- تسلیم بودن شرط بندگی 6
- انسان مبارک 6
- حالات بیداران 7
- الهامات الهی مردی در توران 8
- حکایت یکی از مردان الهی 9
- سزای توهین به بلال 10
- تربیت نفس امیرالمؤمنین علیه السلام 11
- اشاره 13
- 2 خلقت احسن انسان و هدف از بعثت پیامبران 13
- حاکمیّت خداوند بر همۀ قوانین و مقررات 15
- خلیفۀ خدا در زمین 15
- لقای حق، کمال لایق انسان 17
- هدف از بعثت پیامبران 18
- میدان پرواز برای انسان 19
- تقسیم بندی موجودات 20
- جنبه های وجودی انسان 22
- 3 حقیقت نفس 25
- اشاره 25
- مسیر حرکت نفس 27
- اندیشه در نفس 28
- آثار تفکّر در نفس 29
- نالۀ نفس 31
- تربیت نفس 31
- نفس مرضیه در مرحلۀ لقاء 32
- راه مصرف نفس از نظر قرآن 35
- امام راحل و رسیدن نفس به لقاء 36
- 4 رابطه نفس با سعادت و شقاوت انسان 37
- اشاره 37
- حقیقت نفس از دیدگاه علی صلی الله علیه و آله 39
- نعمت نفس 40
- نفس سلیم و نفس پلید 42
- حاصل تهذیب نفس آخوند کاشی 43
- کرامت پروردگار 45
- مصاحبه با یک مجروم جنگی 45
- 5 نفس و مراحل سیر آن 47
- اشاره 47
- مراحل سیر نفس 1 (اسفار اربعه) 48
- سفر اول: 50
- اشاره 50
- معاشرت با مردم 51
- اشاره 52
- سفر سوم: 52
- سفر دوم: 52
- عبدالملک مروان در حال احتضار 54
- اشاره 55
- سفر چهارم: 55
- نمونۀ پاکی نفس 55
- 6 آراستگی و پیراستگی نفس 60
- اشاره 60
- عظمت قسم های خداوند 63
- نسخۀ جالینوس حکیم 64
- چشم دل پیامبر، حیران جمال معشوق 65
- بدترین دیوانه های دوران 65
- ارزش نفس 66
- مهار نفس 67
- آراستگی و پیراستگی نفس 68
- وصل بدون جدایی 69
- حکایت مسلم بن عوسجه 70
- لبیک گفتن جوان در سفر حج 71
- 7 مبارزۀ با نفس اماره 73
- اشاره 73
- معنای رب 74
- معنای ضرر 75
- خداوند، مشتری جان انسان 76
- دعای نوح علیه السلام 77
- موسی بن عمران در آغوش پروردگار 80
- مبارزه حضرت یوسف علیه السلام با نفس خود 81
- درخواست زکریّا 83
- توسل پیامبر اسلام و ائمّه 83
- اشاره 86
- 8 اعراض نفس از خدا 86
- اعراض بعد از فهم و درک 88
- اعراض ابوجهل 3 89
- برخورد امیرالمؤمنین علیه السلام با ابن ملجم 90
- درخواست و سفارش خدا به سه چیز 90
- عدالت در سخن گفتن 91
- عدالت در خرید و فروش 92
- اعراض نفس از عدالت 92
- خداوند از سه کار نهی می کند 93
- رعایت حق مردم 10 94
- راه شناخت حق 95
- جایگاه خدا 96
- یا اللهِ حسین علیه السلام یا اللّٰه همۀ عالم 97
- 9 لطافت نفس 98
- اشاره 98
- لطافت نفس 100
- سخنرانی سلمان در مدح علی 5 101
- چگونه لطیف شویم ؟ 101
- چوب خشک موسی و سنگ 103
- مقام و منزلت سلمان 105
- مردی که می خواست اسم اعظم را بیاموزد 106
- 10 راه های تغذیه نفس 109
- اشاره 109
- راه های تغذیۀ نفس 112
- آیات خدا بر سه قسم است 113
- درخواست موسی برای دیدن خدا 114
- صفای وجه اللّٰه 115
- مردی که سی سال بعد از توبه اش نخندید 115
- شیخ هاشم قزوینی و معرفی قاتل 116
- لطافت نفس 117
- آیات شرعی 118
- شهید مطهری و استادش 119
- علل اعراض نفس از نظر قرآن کریم 119
- 11 منازل ایمان 123
- اشاره 123
- حرکت قلبی و علمی 125
- توصیه انبیاء و ائمه 126
- چهار منزل در ایمان قلبی 126
- قدرت توحید قلبی و شهودی 127
- معنای شب 128
- امیرالمؤمنین علیه السلام گوش شنوا برای گفتن مطالبش نداشت 130
- نَفْس، آیه ای که از آن اعراض می کنند 130
- حکایت مرد ژولیده و ژنده پوش 131
- اشاره 137
- 12 قدرت نفس 137
- قرآن بیشتر به نفس توجّه دارد تا عقل 139
- زندانی عناوین نشویم 141
- خداوند همه جا حیّ و حاضر است 142
- توحید واقعی 143
- راه خدا، معلم می خواهد 144
- نفس مکّار و کلاهبردار 145
- بیان حالات نفس در قرآن 146
- مراقبت و مواظبت از نفس 146
- مراحل رسیدن به محبوب و معشوق 148
- اصرار بر مواظبت از نفس در روایات 148
- اشاره 151
- 13 حالات نفس 151
- نفس نوری از دیدگاه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 153
- حکایت زنبور و آتش نمرود 157
- حالات شیطانی نفس 159
- دو نوع عذاب برای نفس ظلمانی 160
- راه مبارزه با نفس ظلمانی 161
- اشاره 163
- 14 نفخه های الهی و آثار آن 163
- نفخۀ خلقت 165
- نفخۀ عقلیه 166
- نفخۀ محرّکه 166
- آثار نفخات الهی 167
- عاقبت غافلان 168
- سرانجام بی توجهی به نفخات الهی 168
- سرانجام کسانی که نفخۀ سوم را غنیمت بدانند 168
- حالات مادی و معنوی لقاء اللّٰه 170
- نفخۀ عیسی علیه السلام به گِل 171
- نفخۀ توبه 173
- گناه جنین در شکم مادر 174
- 15 اعراض نفس از حق، علت همه بدبختی ها 176
- اشاره 176
- حکایت مرحوم آخوند کاشی 178
- فراز و نشیب سیر و سلوک امتحان است 179
- پرواز فضایی سلیمان 180
- مشقت های رسیدن به مقام قرب الهی 181
- مولای عارفان جدای از اجتماع نبود 182
- لذّت بخش ترین ساعت 183
- راه رسیدن به مولا 184
- حکایت لیلی و مجنون 186
- ادامۀ لذّت بخش ترین ساعت 187
- منازل شش گانه 188
- اشاره 190
- 16 نفس و معاملۀ با خداوند 190
- گروه اوّل 191
- جهاد 192
- گروه دوّم 193
- مقایسه خورشید با جهنم 193
- چهار برنامه الهی برای بنده 194
- امید به کرامت خدا در قیامت 196
- معنای علم از دیدگاه علی علیه السلام 197
- خواب دیدن امیرالمؤمنین در جنگ صفین 198
- بالاترین انسان از نظر پیامبر صلی الله علیه و آله 198
- بشارت به ناامیدان 199
- حکایت مرد عرب 200
- خوشحالی خداوند از توبه بنده 200
- اشاره 202
- 17 شب قدر و مهار نفس 202
- شفاعت 205
- توبه، قوی ترین شفیع 206
- حکایت مرد گنهکار 206
- عمل به گفتار 208
- آلودگی به رذایل اخلاقی 208
- شب قدر، شب عاشقی 209
- 18 نفس نورانی و ظلمانی 212
- اشاره 212
- ارتباط با دنیا از نظر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 214
- وظیفۀ رسانه های گروهی 215
- ادامۀ کلام پیامبر در ارتباط با دنیا 216
- معنای ریاضت در دنیا 218
- دنیا اولین منزل 219
- گربه با تربیت 220
- مسجد، بزرگ ترین مرکز مسلمانان 221
- نصیحت عارفان 222
- ظرفیت بندگان 224
- اشاره 226
- 19 نفس مطمئنه و نفس اماره 226
- نفس مطمئنّه 229
- مرد بزرگ الهی در بخارا 230
- مواظبت نفس رحمانی 231
- تحمّل مشکلات دنیا 231
- تحمّل شیخ جعفر کاشف الغطاء در برابر همسرش 232
- برخورد شیخ کاشف الغطاء با شخص فقیر 234
- رضای خدا در کارها 234
- راه رسیدن به نفس رحمانی 235
- ادامۀ موضوع تحمّل استاد امام در برابر مشکلات دنیا 236
- پیامبر صلی الله علیه و آله و جوان عارف 238
- اشاره 240
- 20 تبدیل روابط نفس از مادیات به معنویات 240
- هدف آفرینش انسان 242
- دیدن امام زمان علیه السلام 243
- انسان، زیباترین موجود خلقت 243
- علی بن مهزیار و دیدن یار 5 244
- حضرت سلیمان و تخت بلقیس 245
- حقیقت رحمان و رحیم در نماز 246
- ابن خضیب و نماز نیکو 246
- معنای ستایش خدا 247
- معنای عبودیت 247
- معنای صراط مستقیم 248
- وضوی امیرالمؤمنین علیه السلام 249
- اهمیت وضو 249
- دنبالۀ موضوع ابن خضیب و نماز نیکو 250
- پدر و پسر و خانۀ خدا 251
- دو دوست در مسجد الحرام 252
- مبارزۀ با نفس و کمک خداوند 253
- 21 راه مبارزه با نفس امّاره 254
- اشاره 254
- علّت رنج بردن از لذت ها 256
- تکلیف و تأثیرات آن 256
- تبدیل روابط مادی به روابط الهی 257
- منزوی شدن مادیات 258
- منزل تجلیه 259
- رحمت خداوند در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام 260
- حکمت مشقت برخی از عبادات 261
- نامۀ 45 امیرالمؤمنین علیه السلام 262
- محبوب ترین بندۀ نزد خدا در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام 263
- نماز ظهر عاشورا 264
- علامت رضایت خداوند 264
- صاحب خانه دیدن هنر است نه خانه دیدن 265
- سخنی از امام موسی بن جعفر علیهما السلام 266
- پی نوشت ها 269
- اشاره 269
- 22 منازل و مراحل عرفان و شناخت نفس 269
- مراحل لقای انسان 271
- لقای انسانیت 272
- منزل تجلیه 273
- فقه، زیربنای سلامت عبادات 275
- منزل تخلیه 276
- ناز و غمزۀ محبوب 276
- حالت جذب و انجذاب 278
- منزل تحلیه 278
- منزل فنا و مراحل فنای آن 279
- اشاره 279
- مقام محو 279
- فنای در افعال 279
- اشاره 279
- مقام حبیب ابن مظاهر و مسلم بن عوسجه 280
- اشاره 280
- اشاره 280
- فنای در صفات 280
- مقام طمس 280
- فنای در ذات 281
- بازگشت فضیل از ظلمت به نور 282
- اشاره 283
- 23 لذت عبادت در دوری از نفس 283
- لذت بخش شدن عبادات و دوری از ظواهر مادی 285
- عاشقی که به مقام وصل رسیده بود 286
- امیرالمؤمنین علیه السلام و حالت انتظار [5] 287
- اوصاف عاشقان از دیدگاه امام علی علیه السلام و حکایت یک عاشق 288
- امیرالمؤمنین و اتصال به باری تعالی 288
- تقسیم دو پیراهن توسط امیرالمؤمنین علیه السلام بین خود و قنبر 289
- عذاب فراق بدتر از عذاب آتش 290
- مؤمنان خواب ندارند 290
- آتش وصل شدیدتر از آتش فراق 291
- امام علی علیه السلام و وعدۀ خداوند 291
- لذت بردن مؤمن در دنیا 292
- حکایت مرد عالم و پسرش 293
- فهرست آیات 299
- فهرست ها 299
- فهرست روایات 311
- فهرست اشعار 315
- فهرست اعلام 318
نداریم بگذاریم کسی به سر ما لگد بزند، تنها باید دست خدا روی دست ما باشد.
حالا زنده شده ایم، خلقت ما هم که به اجازۀ خودِ ما نبود که بگوییم اگر از ما می پرسیدی می گفتیم که نه، ما را به دنیا نیاور، از ما که نپرسیدند، به ارادۀ حکیمانه و عاشقانه و عالمانۀ خودش خاک را به این صورت زنده کرد. در این ظرف خاک عالی ترین سرمایه های هستی را قرار داد و می گوید، با این عالی ترین سرمایه های هستی و به کار گرفتن عالی ترین سرمایه های هستی، خواسته و عشقم این است که خودت را به من برسانی. انسان باید این انتظار و امید الهی را جواب بدهد او را نادیده نگیرد. (1)
انسان، زیباترین موجود خلقت
آخرین حرف این است پروردگار عزیز که ما را برای خودش ساخته، ما زینتِ آفرینش حق هستیم، ما جمال حق هستیم، ما زیبایی خلقت هستیم و این زیبایی باید کمال و رشد پیدا بکند، این غنچه باید شکفته شود و شکفته شدن آن هم تنها در سایۀ مسائل الهی میسّر است. در ذهن ما باشد که ما انسان هستیم نه حیوان، چون انسان هستیم با ما کار دارند، ما رها شده نیستیم. زندگی ما هم باید بسیار دقیق باشد.
دیدن امام زمان علیه السلام
دو نفر با همدیگر نشستند صحبت کردند و گفتند: آیا دیدن امام عصر در زمان غیبت از محالات است یا از مسائل ممکن است؟ هیچ دلیل عقلی و شرعی نداریم که از محالات باشد. هر چیزی در عالَم ممکن است، مگر چیزی که قدرت به او تعلّق نگیرد. آن چه در آفرینش قدرت به آن تعلّق می گیرد، از ممکنات است. دیدن ایشان هم از ممکنات است، آیا می توان ایشان را دید؟ چه باید کرد که ایشان را
1- (4)-مناسب است به هدف آفرینش انسان در کلام ائمه علیهم السّلام نیز اشاره کنیم: امام حسین علیه السّلام می فرماید: علل الشرائع:9/1،باب 9،حدیث 1؛کنز الفوائد:328/1؛«...ما خلق العباد إلاّ لیعرفوه فإذا عرفوه عبدوه فإذا عبدوه استغنوا بعبادته عن عباده من سواه فقال له رجل یا ابن رسول اللّه بأبی أنت و أمّی ما معرفه اللّه قال معرفه أهل کلّ زمان إمامهم الّذی یجب علیهم طاعته. خداوند خلق ننموده است بندگان را مگر از برای آنکه او را بشناسند و چون او را شناختند عبادتش کنند، و چون او را عبادت نمودند بی نیاز شوند از عبادت غیر او مردی عرض کرد:یا ابن رسول اللّه پدر و مادرم فدای تو باد،معرفت خدا(یعنی حق و حقیقت خداشناسی و طریق موصله بسوی او که خطائی نشود و انسان را بدون گمراهی به آن مطلوب برساند)چگونه است؟ فرمود:شناختن اهل هر زمانست امام زمان خودشان را که واجب است بر آنها اطاعت فرمایشات و أوامر و نواهی او چنین گوید(صدوق ره)یعنی بدانند اهل هر زمانی که خداوند هیچ زمانی را خالی نمیگذارد از وجود امام معصوم،زیرا اگر امامی نباشد مردم مصون نمی مانند و ایمن نخواهند بود از عبادت غیر خدا». علل الشرائع:9/1،باب 9،حدیث 2؛بحار الأنوار:313/5،باب 15،حدیث 2. و همچنین از امام صادق علیه السّلام سئوال شد:لم خلق اللّه الخلق فقال إنّ اللّه تبارک و تعالی لم یخلق خلقه عبثا و لم یترکهم سدی بل خلقهم لإظهار قدرته و لیکلّفهم طاعته فیستوجبوا بذلک رضوانه و ما خلقهم لیجلب منهم منفعه و لا لیدفع بهم مضرّه بل خلقهم لینفعهم و یوصلهم إلی نعیم الأبد. چرا و برای چه جهتی خداوند بشر را خلق نمود،فرمود:خدای تعالی بشر را عبث و بیهوده نیافریده و آنها را مهمل وانگذارده بلکه(ایشان را تکلیف بانجام دادن عبادات فرموده و آنان را محاسبه خواهد نمود و)خلق فرمود آنها را برای اظهار قدرت خود،و ایشان را با طاعت و بندگی خود تکلیف فرموده تا مستوجب و مستحق بهشت شوند،و خلق نفرموده ایشان را که منفعت و سودی ببرد،و یا بسبب ایشان دفع سوء و ضرری از خود بنماید،بلکه آنان را آفریده که منفعت بایشان برساند و متنعم بنعمتهای همیشگی آخرت خود گرداند.