- 1 تربیت نفس کلید رستگاری 1
- سخن ناشر 1
- اشاره 1
- کلید رستگاری 3
- الهامات الهی 4
- اقرار حضرت عیسی به عبودیت خدا 4
- اقسام الهامات الهی 5
- تسلیم بودن شرط بندگی 6
- انسان مبارک 6
- حالات بیداران 7
- الهامات الهی مردی در توران 8
- حکایت یکی از مردان الهی 9
- سزای توهین به بلال 10
- تربیت نفس امیرالمؤمنین علیه السلام 11
- اشاره 13
- 2 خلقت احسن انسان و هدف از بعثت پیامبران 13
- حاکمیّت خداوند بر همۀ قوانین و مقررات 15
- خلیفۀ خدا در زمین 15
- لقای حق، کمال لایق انسان 17
- هدف از بعثت پیامبران 18
- میدان پرواز برای انسان 19
- تقسیم بندی موجودات 20
- جنبه های وجودی انسان 22
- 3 حقیقت نفس 25
- اشاره 25
- مسیر حرکت نفس 27
- اندیشه در نفس 28
- آثار تفکّر در نفس 29
- تربیت نفس 31
- نالۀ نفس 31
- نفس مرضیه در مرحلۀ لقاء 32
- راه مصرف نفس از نظر قرآن 35
- امام راحل و رسیدن نفس به لقاء 36
- 4 رابطه نفس با سعادت و شقاوت انسان 37
- اشاره 37
- حقیقت نفس از دیدگاه علی صلی الله علیه و آله 39
- نعمت نفس 40
- نفس سلیم و نفس پلید 42
- حاصل تهذیب نفس آخوند کاشی 43
- کرامت پروردگار 45
- مصاحبه با یک مجروم جنگی 45
- اشاره 47
- 5 نفس و مراحل سیر آن 47
- مراحل سیر نفس 1 (اسفار اربعه) 48
- اشاره 50
- سفر اول: 50
- معاشرت با مردم 51
- اشاره 52
- سفر سوم: 52
- سفر دوم: 52
- عبدالملک مروان در حال احتضار 54
- سفر چهارم: 55
- اشاره 55
- نمونۀ پاکی نفس 55
- 6 آراستگی و پیراستگی نفس 60
- اشاره 60
- عظمت قسم های خداوند 63
- نسخۀ جالینوس حکیم 64
- بدترین دیوانه های دوران 65
- چشم دل پیامبر، حیران جمال معشوق 65
- ارزش نفس 66
- مهار نفس 67
- آراستگی و پیراستگی نفس 68
- وصل بدون جدایی 69
- حکایت مسلم بن عوسجه 70
- لبیک گفتن جوان در سفر حج 71
- 7 مبارزۀ با نفس اماره 73
- اشاره 73
- معنای رب 74
- معنای ضرر 75
- خداوند، مشتری جان انسان 76
- دعای نوح علیه السلام 77
- موسی بن عمران در آغوش پروردگار 80
- مبارزه حضرت یوسف علیه السلام با نفس خود 81
- توسل پیامبر اسلام و ائمّه 83
- درخواست زکریّا 83
- 8 اعراض نفس از خدا 86
- اشاره 86
- اعراض بعد از فهم و درک 88
- اعراض ابوجهل 3 89
- برخورد امیرالمؤمنین علیه السلام با ابن ملجم 90
- درخواست و سفارش خدا به سه چیز 90
- عدالت در سخن گفتن 91
- عدالت در خرید و فروش 92
- اعراض نفس از عدالت 92
- خداوند از سه کار نهی می کند 93
- رعایت حق مردم 10 94
- راه شناخت حق 95
- جایگاه خدا 96
- یا اللهِ حسین علیه السلام یا اللّٰه همۀ عالم 97
- 9 لطافت نفس 98
- اشاره 98
- لطافت نفس 100
- چگونه لطیف شویم ؟ 101
- سخنرانی سلمان در مدح علی 5 101
- چوب خشک موسی و سنگ 103
- مقام و منزلت سلمان 105
- مردی که می خواست اسم اعظم را بیاموزد 106
- 10 راه های تغذیه نفس 109
- اشاره 109
- راه های تغذیۀ نفس 112
- آیات خدا بر سه قسم است 113
- درخواست موسی برای دیدن خدا 114
- صفای وجه اللّٰه 115
- مردی که سی سال بعد از توبه اش نخندید 115
- شیخ هاشم قزوینی و معرفی قاتل 116
- لطافت نفس 117
- آیات شرعی 118
- علل اعراض نفس از نظر قرآن کریم 119
- شهید مطهری و استادش 119
- 11 منازل ایمان 123
- اشاره 123
- حرکت قلبی و علمی 125
- توصیه انبیاء و ائمه 126
- چهار منزل در ایمان قلبی 126
- قدرت توحید قلبی و شهودی 127
- معنای شب 128
- نَفْس، آیه ای که از آن اعراض می کنند 130
- امیرالمؤمنین علیه السلام گوش شنوا برای گفتن مطالبش نداشت 130
- حکایت مرد ژولیده و ژنده پوش 131
- اشاره 137
- 12 قدرت نفس 137
- قرآن بیشتر به نفس توجّه دارد تا عقل 139
- زندانی عناوین نشویم 141
- خداوند همه جا حیّ و حاضر است 142
- توحید واقعی 143
- راه خدا، معلم می خواهد 144
- نفس مکّار و کلاهبردار 145
- مراقبت و مواظبت از نفس 146
- بیان حالات نفس در قرآن 146
- اصرار بر مواظبت از نفس در روایات 148
- مراحل رسیدن به محبوب و معشوق 148
- 13 حالات نفس 151
- اشاره 151
- نفس نوری از دیدگاه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 153
- حکایت زنبور و آتش نمرود 157
- حالات شیطانی نفس 159
- دو نوع عذاب برای نفس ظلمانی 160
- راه مبارزه با نفس ظلمانی 161
- اشاره 163
- 14 نفخه های الهی و آثار آن 163
- نفخۀ خلقت 165
- نفخۀ محرّکه 166
- نفخۀ عقلیه 166
- آثار نفخات الهی 167
- عاقبت غافلان 168
- سرانجام بی توجهی به نفخات الهی 168
- سرانجام کسانی که نفخۀ سوم را غنیمت بدانند 168
- حالات مادی و معنوی لقاء اللّٰه 170
- نفخۀ عیسی علیه السلام به گِل 171
- نفخۀ توبه 173
- گناه جنین در شکم مادر 174
- 15 اعراض نفس از حق، علت همه بدبختی ها 176
- اشاره 176
- حکایت مرحوم آخوند کاشی 178
- فراز و نشیب سیر و سلوک امتحان است 179
- پرواز فضایی سلیمان 180
- مشقت های رسیدن به مقام قرب الهی 181
- مولای عارفان جدای از اجتماع نبود 182
- لذّت بخش ترین ساعت 183
- راه رسیدن به مولا 184
- حکایت لیلی و مجنون 186
- ادامۀ لذّت بخش ترین ساعت 187
- منازل شش گانه 188
- اشاره 190
- 16 نفس و معاملۀ با خداوند 190
- گروه اوّل 191
- جهاد 192
- گروه دوّم 193
- مقایسه خورشید با جهنم 193
- چهار برنامه الهی برای بنده 194
- امید به کرامت خدا در قیامت 196
- معنای علم از دیدگاه علی علیه السلام 197
- بالاترین انسان از نظر پیامبر صلی الله علیه و آله 198
- خواب دیدن امیرالمؤمنین در جنگ صفین 198
- بشارت به ناامیدان 199
- حکایت مرد عرب 200
- خوشحالی خداوند از توبه بنده 200
- اشاره 202
- 17 شب قدر و مهار نفس 202
- شفاعت 205
- توبه، قوی ترین شفیع 206
- حکایت مرد گنهکار 206
- آلودگی به رذایل اخلاقی 208
- عمل به گفتار 208
- شب قدر، شب عاشقی 209
- اشاره 212
- 18 نفس نورانی و ظلمانی 212
- ارتباط با دنیا از نظر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 214
- وظیفۀ رسانه های گروهی 215
- ادامۀ کلام پیامبر در ارتباط با دنیا 216
- معنای ریاضت در دنیا 218
- دنیا اولین منزل 219
- گربه با تربیت 220
- مسجد، بزرگ ترین مرکز مسلمانان 221
- نصیحت عارفان 222
- ظرفیت بندگان 224
- اشاره 226
- 19 نفس مطمئنه و نفس اماره 226
- نفس مطمئنّه 229
- مرد بزرگ الهی در بخارا 230
- مواظبت نفس رحمانی 231
- تحمّل مشکلات دنیا 231
- تحمّل شیخ جعفر کاشف الغطاء در برابر همسرش 232
- رضای خدا در کارها 234
- برخورد شیخ کاشف الغطاء با شخص فقیر 234
- راه رسیدن به نفس رحمانی 235
- ادامۀ موضوع تحمّل استاد امام در برابر مشکلات دنیا 236
- پیامبر صلی الله علیه و آله و جوان عارف 238
- اشاره 240
- 20 تبدیل روابط نفس از مادیات به معنویات 240
- هدف آفرینش انسان 242
- انسان، زیباترین موجود خلقت 243
- دیدن امام زمان علیه السلام 243
- علی بن مهزیار و دیدن یار 5 244
- حضرت سلیمان و تخت بلقیس 245
- ابن خضیب و نماز نیکو 246
- حقیقت رحمان و رحیم در نماز 246
- معنای عبودیت 247
- معنای ستایش خدا 247
- معنای صراط مستقیم 248
- وضوی امیرالمؤمنین علیه السلام 249
- اهمیت وضو 249
- دنبالۀ موضوع ابن خضیب و نماز نیکو 250
- پدر و پسر و خانۀ خدا 251
- دو دوست در مسجد الحرام 252
- مبارزۀ با نفس و کمک خداوند 253
- اشاره 254
- 21 راه مبارزه با نفس امّاره 254
- علّت رنج بردن از لذت ها 256
- تکلیف و تأثیرات آن 256
- تبدیل روابط مادی به روابط الهی 257
- منزوی شدن مادیات 258
- منزل تجلیه 259
- رحمت خداوند در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام 260
- حکمت مشقت برخی از عبادات 261
- نامۀ 45 امیرالمؤمنین علیه السلام 262
- محبوب ترین بندۀ نزد خدا در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام 263
- علامت رضایت خداوند 264
- نماز ظهر عاشورا 264
- صاحب خانه دیدن هنر است نه خانه دیدن 265
- سخنی از امام موسی بن جعفر علیهما السلام 266
- پی نوشت ها 269
- 22 منازل و مراحل عرفان و شناخت نفس 269
- اشاره 269
- مراحل لقای انسان 271
- لقای انسانیت 272
- منزل تجلیه 273
- فقه، زیربنای سلامت عبادات 275
- ناز و غمزۀ محبوب 276
- منزل تخلیه 276
- حالت جذب و انجذاب 278
- منزل تحلیه 278
- اشاره 279
- اشاره 279
- فنای در افعال 279
- مقام محو 279
- منزل فنا و مراحل فنای آن 279
- اشاره 280
- مقام طمس 280
- مقام حبیب ابن مظاهر و مسلم بن عوسجه 280
- فنای در صفات 280
- اشاره 280
- فنای در ذات 281
- بازگشت فضیل از ظلمت به نور 282
- 23 لذت عبادت در دوری از نفس 283
- اشاره 283
- لذت بخش شدن عبادات و دوری از ظواهر مادی 285
- عاشقی که به مقام وصل رسیده بود 286
- امیرالمؤمنین علیه السلام و حالت انتظار [5] 287
- امیرالمؤمنین و اتصال به باری تعالی 288
- اوصاف عاشقان از دیدگاه امام علی علیه السلام و حکایت یک عاشق 288
- تقسیم دو پیراهن توسط امیرالمؤمنین علیه السلام بین خود و قنبر 289
- عذاب فراق بدتر از عذاب آتش 290
- مؤمنان خواب ندارند 290
- آتش وصل شدیدتر از آتش فراق 291
- امام علی علیه السلام و وعدۀ خداوند 291
- لذت بردن مؤمن در دنیا 292
- حکایت مرد عالم و پسرش 293
- فهرست آیات 299
- فهرست ها 299
- فهرست روایات 311
- فهرست اشعار 315
- فهرست اعلام 318
معیوب کردن و ناقص کردن نَفْس خود اقدام نمود.
کلمۀ «دسّ» با «سین»، به معنای ناقص کردن آمده است. «دسَّ»، یعنی «نَقَّصَ» یا «نَقَصَ». بیچاره آن کسی که حیات نَفْس، و چهرۀ الهی نَفْس و وجه ربّانی نَفْس را ناقص کرد. ناقص کردن نَفْس هم فقط و فقط با کلنگ گناه و مخالفت پروردگار بزرگ عالم است که این کلنگ را خودِ انسان با شهوات، غرایز و امیالش برمی دارد و به خانۀ با عظمت نَفْس حمله کرده، آن را خراب می کند.
چرا انسان درد این خرابی را احساس نمی کند؟ به این دلیل که این انسان مانند مریضی است که آمپول بی حسی به او زده اند تا جراحی اش کنند. چطور درد را حس نمی کند؟ دلیلش این است که فعلاً از مستی و شوق گناه و از آن پوششی که از لذت گناه به روی چهرۀ زندگی او خورده، درد ناقص شدن را حس نمی کند.
حقیقت نفس از دیدگاه علی صلی الله علیه و آله
امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: دوران لذت ها که به پایان برسد و آخرت انسان از هنگام مرگ او شروع شود، (1)دردها به تدریج به صورت های گوناگون ظهور می کند که این دردها به صورت عذاب جهنّم و غل و زنجیرهای جهنّم و اغلال و سلاسل آشکار می شود. انسان باید این نَفْس را در مسیر الهی سیر دهد. مبدأ این سیر فکر است.
انسان دربارۀ نَفْس این حقیقت و ماهیّت وجود و این اندیشۀ انسان دربارۀ این کارگردان باعظمت وجود که تمام عناصر و ابزار موجودیّت انسان برای حرکت های گوناگونش در مدت عمر در اختیار اوست، که این موجود با عظمت منشأ و مبدأش در این عالم کیست؟ وقتی انسان دربارۀ نقطۀ مبدأ نَفْس فکر می کند به وجود مقدّس حضرت حقّ تعالی می رسد و می بیند که نَفْس در وجود انسان تجلّی و جانشین حق است و همان گونه که در کل عالم وجودْ حیات، قدرت و کارگردانی از آنِ خداست،
1- (2)-عوالی اللآلی:73/4،حدیث 48؛بحار الأنوار:39/70،باب 122. «النّاس نیام فإذا ماتوا انتبهوا».