- 1 تربیت نفس کلید رستگاری 1
- اشاره 1
- سخن ناشر 1
- کلید رستگاری 3
- الهامات الهی 4
- اقرار حضرت عیسی به عبودیت خدا 4
- اقسام الهامات الهی 5
- تسلیم بودن شرط بندگی 6
- انسان مبارک 6
- حالات بیداران 7
- الهامات الهی مردی در توران 8
- حکایت یکی از مردان الهی 9
- سزای توهین به بلال 10
- تربیت نفس امیرالمؤمنین علیه السلام 11
- اشاره 13
- 2 خلقت احسن انسان و هدف از بعثت پیامبران 13
- حاکمیّت خداوند بر همۀ قوانین و مقررات 15
- خلیفۀ خدا در زمین 15
- لقای حق، کمال لایق انسان 17
- هدف از بعثت پیامبران 18
- میدان پرواز برای انسان 19
- تقسیم بندی موجودات 20
- جنبه های وجودی انسان 22
- اشاره 25
- 3 حقیقت نفس 25
- مسیر حرکت نفس 27
- اندیشه در نفس 28
- آثار تفکّر در نفس 29
- تربیت نفس 31
- نالۀ نفس 31
- نفس مرضیه در مرحلۀ لقاء 32
- راه مصرف نفس از نظر قرآن 35
- امام راحل و رسیدن نفس به لقاء 36
- 4 رابطه نفس با سعادت و شقاوت انسان 37
- اشاره 37
- حقیقت نفس از دیدگاه علی صلی الله علیه و آله 39
- نعمت نفس 40
- نفس سلیم و نفس پلید 42
- حاصل تهذیب نفس آخوند کاشی 43
- کرامت پروردگار 45
- مصاحبه با یک مجروم جنگی 45
- 5 نفس و مراحل سیر آن 47
- اشاره 47
- مراحل سیر نفس 1 (اسفار اربعه) 48
- اشاره 50
- سفر اول: 50
- معاشرت با مردم 51
- اشاره 52
- سفر سوم: 52
- سفر دوم: 52
- عبدالملک مروان در حال احتضار 54
- اشاره 55
- سفر چهارم: 55
- نمونۀ پاکی نفس 55
- اشاره 60
- 6 آراستگی و پیراستگی نفس 60
- عظمت قسم های خداوند 63
- نسخۀ جالینوس حکیم 64
- چشم دل پیامبر، حیران جمال معشوق 65
- بدترین دیوانه های دوران 65
- ارزش نفس 66
- مهار نفس 67
- آراستگی و پیراستگی نفس 68
- وصل بدون جدایی 69
- حکایت مسلم بن عوسجه 70
- لبیک گفتن جوان در سفر حج 71
- 7 مبارزۀ با نفس اماره 73
- اشاره 73
- معنای رب 74
- معنای ضرر 75
- خداوند، مشتری جان انسان 76
- دعای نوح علیه السلام 77
- موسی بن عمران در آغوش پروردگار 80
- مبارزه حضرت یوسف علیه السلام با نفس خود 81
- درخواست زکریّا 83
- توسل پیامبر اسلام و ائمّه 83
- اشاره 86
- 8 اعراض نفس از خدا 86
- اعراض بعد از فهم و درک 88
- اعراض ابوجهل 3 89
- درخواست و سفارش خدا به سه چیز 90
- برخورد امیرالمؤمنین علیه السلام با ابن ملجم 90
- عدالت در سخن گفتن 91
- عدالت در خرید و فروش 92
- اعراض نفس از عدالت 92
- خداوند از سه کار نهی می کند 93
- رعایت حق مردم 10 94
- راه شناخت حق 95
- جایگاه خدا 96
- یا اللهِ حسین علیه السلام یا اللّٰه همۀ عالم 97
- اشاره 98
- 9 لطافت نفس 98
- لطافت نفس 100
- چگونه لطیف شویم ؟ 101
- سخنرانی سلمان در مدح علی 5 101
- چوب خشک موسی و سنگ 103
- مقام و منزلت سلمان 105
- مردی که می خواست اسم اعظم را بیاموزد 106
- 10 راه های تغذیه نفس 109
- اشاره 109
- راه های تغذیۀ نفس 112
- آیات خدا بر سه قسم است 113
- درخواست موسی برای دیدن خدا 114
- صفای وجه اللّٰه 115
- مردی که سی سال بعد از توبه اش نخندید 115
- شیخ هاشم قزوینی و معرفی قاتل 116
- لطافت نفس 117
- آیات شرعی 118
- شهید مطهری و استادش 119
- علل اعراض نفس از نظر قرآن کریم 119
- اشاره 123
- 11 منازل ایمان 123
- حرکت قلبی و علمی 125
- چهار منزل در ایمان قلبی 126
- توصیه انبیاء و ائمه 126
- قدرت توحید قلبی و شهودی 127
- معنای شب 128
- امیرالمؤمنین علیه السلام گوش شنوا برای گفتن مطالبش نداشت 130
- نَفْس، آیه ای که از آن اعراض می کنند 130
- حکایت مرد ژولیده و ژنده پوش 131
- اشاره 137
- 12 قدرت نفس 137
- قرآن بیشتر به نفس توجّه دارد تا عقل 139
- زندانی عناوین نشویم 141
- خداوند همه جا حیّ و حاضر است 142
- توحید واقعی 143
- راه خدا، معلم می خواهد 144
- نفس مکّار و کلاهبردار 145
- بیان حالات نفس در قرآن 146
- مراقبت و مواظبت از نفس 146
- مراحل رسیدن به محبوب و معشوق 148
- اصرار بر مواظبت از نفس در روایات 148
- اشاره 151
- 13 حالات نفس 151
- نفس نوری از دیدگاه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 153
- حکایت زنبور و آتش نمرود 157
- حالات شیطانی نفس 159
- دو نوع عذاب برای نفس ظلمانی 160
- راه مبارزه با نفس ظلمانی 161
- 14 نفخه های الهی و آثار آن 163
- اشاره 163
- نفخۀ خلقت 165
- نفخۀ محرّکه 166
- نفخۀ عقلیه 166
- آثار نفخات الهی 167
- عاقبت غافلان 168
- سرانجام کسانی که نفخۀ سوم را غنیمت بدانند 168
- سرانجام بی توجهی به نفخات الهی 168
- حالات مادی و معنوی لقاء اللّٰه 170
- نفخۀ عیسی علیه السلام به گِل 171
- نفخۀ توبه 173
- گناه جنین در شکم مادر 174
- 15 اعراض نفس از حق، علت همه بدبختی ها 176
- اشاره 176
- حکایت مرحوم آخوند کاشی 178
- فراز و نشیب سیر و سلوک امتحان است 179
- پرواز فضایی سلیمان 180
- مشقت های رسیدن به مقام قرب الهی 181
- مولای عارفان جدای از اجتماع نبود 182
- لذّت بخش ترین ساعت 183
- راه رسیدن به مولا 184
- حکایت لیلی و مجنون 186
- ادامۀ لذّت بخش ترین ساعت 187
- منازل شش گانه 188
- 16 نفس و معاملۀ با خداوند 190
- اشاره 190
- گروه اوّل 191
- جهاد 192
- مقایسه خورشید با جهنم 193
- گروه دوّم 193
- چهار برنامه الهی برای بنده 194
- امید به کرامت خدا در قیامت 196
- معنای علم از دیدگاه علی علیه السلام 197
- خواب دیدن امیرالمؤمنین در جنگ صفین 198
- بالاترین انسان از نظر پیامبر صلی الله علیه و آله 198
- بشارت به ناامیدان 199
- حکایت مرد عرب 200
- خوشحالی خداوند از توبه بنده 200
- اشاره 202
- 17 شب قدر و مهار نفس 202
- شفاعت 205
- حکایت مرد گنهکار 206
- توبه، قوی ترین شفیع 206
- عمل به گفتار 208
- آلودگی به رذایل اخلاقی 208
- شب قدر، شب عاشقی 209
- 18 نفس نورانی و ظلمانی 212
- اشاره 212
- ارتباط با دنیا از نظر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 214
- وظیفۀ رسانه های گروهی 215
- ادامۀ کلام پیامبر در ارتباط با دنیا 216
- معنای ریاضت در دنیا 218
- دنیا اولین منزل 219
- گربه با تربیت 220
- مسجد، بزرگ ترین مرکز مسلمانان 221
- نصیحت عارفان 222
- ظرفیت بندگان 224
- 19 نفس مطمئنه و نفس اماره 226
- اشاره 226
- نفس مطمئنّه 229
- مرد بزرگ الهی در بخارا 230
- مواظبت نفس رحمانی 231
- تحمّل مشکلات دنیا 231
- تحمّل شیخ جعفر کاشف الغطاء در برابر همسرش 232
- برخورد شیخ کاشف الغطاء با شخص فقیر 234
- رضای خدا در کارها 234
- راه رسیدن به نفس رحمانی 235
- ادامۀ موضوع تحمّل استاد امام در برابر مشکلات دنیا 236
- پیامبر صلی الله علیه و آله و جوان عارف 238
- 20 تبدیل روابط نفس از مادیات به معنویات 240
- اشاره 240
- هدف آفرینش انسان 242
- دیدن امام زمان علیه السلام 243
- انسان، زیباترین موجود خلقت 243
- علی بن مهزیار و دیدن یار 5 244
- حضرت سلیمان و تخت بلقیس 245
- ابن خضیب و نماز نیکو 246
- حقیقت رحمان و رحیم در نماز 246
- معنای عبودیت 247
- معنای ستایش خدا 247
- معنای صراط مستقیم 248
- وضوی امیرالمؤمنین علیه السلام 249
- اهمیت وضو 249
- دنبالۀ موضوع ابن خضیب و نماز نیکو 250
- پدر و پسر و خانۀ خدا 251
- دو دوست در مسجد الحرام 252
- مبارزۀ با نفس و کمک خداوند 253
- 21 راه مبارزه با نفس امّاره 254
- اشاره 254
- علّت رنج بردن از لذت ها 256
- تکلیف و تأثیرات آن 256
- تبدیل روابط مادی به روابط الهی 257
- منزوی شدن مادیات 258
- منزل تجلیه 259
- رحمت خداوند در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام 260
- حکمت مشقت برخی از عبادات 261
- نامۀ 45 امیرالمؤمنین علیه السلام 262
- محبوب ترین بندۀ نزد خدا در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام 263
- علامت رضایت خداوند 264
- نماز ظهر عاشورا 264
- صاحب خانه دیدن هنر است نه خانه دیدن 265
- سخنی از امام موسی بن جعفر علیهما السلام 266
- اشاره 269
- پی نوشت ها 269
- 22 منازل و مراحل عرفان و شناخت نفس 269
- مراحل لقای انسان 271
- لقای انسانیت 272
- منزل تجلیه 273
- فقه، زیربنای سلامت عبادات 275
- منزل تخلیه 276
- ناز و غمزۀ محبوب 276
- حالت جذب و انجذاب 278
- منزل تحلیه 278
- مقام محو 279
- منزل فنا و مراحل فنای آن 279
- اشاره 279
- فنای در افعال 279
- اشاره 279
- اشاره 280
- مقام حبیب ابن مظاهر و مسلم بن عوسجه 280
- اشاره 280
- فنای در صفات 280
- مقام طمس 280
- فنای در ذات 281
- بازگشت فضیل از ظلمت به نور 282
- اشاره 283
- 23 لذت عبادت در دوری از نفس 283
- لذت بخش شدن عبادات و دوری از ظواهر مادی 285
- عاشقی که به مقام وصل رسیده بود 286
- امیرالمؤمنین علیه السلام و حالت انتظار [5] 287
- اوصاف عاشقان از دیدگاه امام علی علیه السلام و حکایت یک عاشق 288
- امیرالمؤمنین و اتصال به باری تعالی 288
- تقسیم دو پیراهن توسط امیرالمؤمنین علیه السلام بین خود و قنبر 289
- عذاب فراق بدتر از عذاب آتش 290
- مؤمنان خواب ندارند 290
- آتش وصل شدیدتر از آتش فراق 291
- امام علی علیه السلام و وعدۀ خداوند 291
- لذت بردن مؤمن در دنیا 292
- حکایت مرد عالم و پسرش 293
- فهرست آیات 299
- فهرست ها 299
- فهرست روایات 311
- فهرست اشعار 315
- فهرست اعلام 318
من خندید، هم حرف زد، هم به من انس گرفت. اگر یک رشته از دیوانگی او در من نبود که میان من و آن دیوانه تجانسی برقرار نمی شد، معلوم می شود که یک رشتۀ هم جنسی میان من و آن دیوانه هست. اگر انسان عمری را با شیطان مأنوس و هم جنس باشد، آیا در قیامت می تواند به خدا بگوید که من مال تو هستم.
بدترین دیوانه های دوران
بیایید از خدا داروی خوب شدن دیوانگیِ بازی با شیطان را بگیریم و به پروردگار بگوییم که ای مولا با دست محبّت خودت چهرۀ نَفْس ما را به طرف خودت برگردان، چون نَفْس ما واقعاً به تو پشت کرده است. این مسئله از حرف هایمان، از نگاه کردن هایمان، از گوش دادن هایمان، از قضاوت کردن هایمان و از سستی هایمان معلوم است.
این نفس با بدترین دیوانه های دوران خلقت که ابلیس و شاگردان پلیدش باشد، بیشتر انس دارد تا با عقل کلی عالم، با حکمت کلی عالم و با حقیقت کلی عالم. اگر هم به اینها میل و انس داشته باشد، میلش بسیار ضعیف است. برای عاشق تفاوتی نمی کند که روزۀ ماه رمضان چند ساعت است؟ اما برای بی میل تفاوت می کند؛ از این رو، یک شب مانده به اول ماه رمضان می پرسد که از اذان صبح تا افطار چند ساعت است؟ آیا چند ساعت باید روزه گرفت، این که کشنده است، ولی عاشق چنین نیست. عاشق فقط می پرسد که ماه رمضان چه موقع است؟ ولی از ساعت و گرما و سرما، هیچ حرفی به بیان نمی آورد. عاشق می پرسد که مهمانی خاص چه موقع است؟ دلم تنگ است، شب عید فطر که همه شیرینی می خرند و به خانه هایشان می برند و می خورند و الحمد للّٰه می گویند که ماه رمضان تمام شد و روزه هایمان را گرفتیم، تازه زین العابدین علیه السلام صدای گریه اش بلند است که چرا ماه رمضان تمام شد!
کجا رفتی که رفت از دیده ام دل
چشم دل پیامبر، حیران جمال معشوق
ماه رمضان هنوز نیامده بود، روز اول ماه رجب بود و 59 روز به ماه رمضان مانده بود که پیامبر صلی الله علیه و آله شروع به روزه گرفتن می کرد. عرض می کردند آقا امروز روز اول رجب است، چرا روزه می گیرید؟ می فرمود: می خواهم به استقبال ماه رمضان بروم. (1)شصت روز روزه برای ورود به ماه رمضان . عاشق از هِی هِی چوپان نترسد که حالا معشوق من چه می خواهد به گردن من بگذارد، چه تکلیفی می خواهد به من بدهد.
امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمود: هر چه تکلیف سنگین تر باشد، لذت هم بیشتر است. (2)سخت تر بهتر، جانانه تر، به مقام قرب برنامه ام نزدیک تر، آرام نیستم تا وقتی که به وصال برسم، به لقا برسم، آن جا که رسیدم، آرام می شوم.
آن راهبر بزرگ به شاگردانش گفت: بارها را ببندید تا برویم. منزل ها طی کردند تا به دهی بیرون از دروازۀ ده رسیدند. پرسید: اسم این ده چیست؟ گفتند: این ده معروف به درِ دوست است، گفت: پیاده شوید، همه پیاده شدند، سه الی چهار روز گذشت، آمدند و گفتند که آقا بار ببندید برویم، گفت: عمری انسان باید بدود تا به درِ دوست برسد، ما حالا رسیدیم، کجا برویم؟
زمین و زمان را برای خود مجلس معشوق می دانستند، به هر چه نگاه می کردند، در اصال آن نگاه نمی کردند. اصلاً چیزی را نگاه نمی کردند. امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: پیامبر صلی الله علیه و آله 63 سال در این دنیا بود، حتی یک بار هم برای تماشا کردن
1- (6)-دعائم الإسلام:284/1؛«کان ربما صام رجب و شعبان و رمضان یصلهن». هم چنین آمده: مستدرک الوسائل:545/7،باب 26،حدیث 8850؛«عن رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أنّه قال...فإنّ من عرف حرمه رجب و شعبان و وصلهما بشهر رمضان شهر اللّه الأعظم شهدت له هذه الشّهور یوم القیامه». و نیز آمده: جامع الأخبار:82؛«روی عن أمیر المؤمنین علیه السّلام أنه یصومه و یقول رجب شهری و شعبان شهر رسول الله صلّی اللّه علیه و اله و رمضان شهر الله».
2- (7)-نهج البلاغه:خطبۀ 234(القاصعه)؛«کلّما کانت البلوی و الاختبار أعظم کانت المثوبه و الجزاء أجزل ألا ترون أنّ اللّه سبحانه اختبر الأوّلین من لدن آدم علیه السّلام إلی الآخرین من هذا العالم بأحجار لا تضرّ و لا تنفع و لا تبصر و لا تسمع فجعلها بیته الحرام الّذی جعله للنّاس قیاما ثمّ وضعه بأوعر بقاع الأرض حجرا و أقلّ نتائق الدّنیا مدرا و أضیق بطون الأودیه قطرا بین جبال خشنه و رمال دمثه و عیون و شله و قری منقطعه لا یزکو بها خفّ و لا حافر و لا ظلف...».