- 1 تربیت نفس کلید رستگاری 1
- سخن ناشر 1
- اشاره 1
- کلید رستگاری 3
- الهامات الهی 4
- اقرار حضرت عیسی به عبودیت خدا 4
- اقسام الهامات الهی 5
- انسان مبارک 6
- تسلیم بودن شرط بندگی 6
- حالات بیداران 7
- الهامات الهی مردی در توران 8
- حکایت یکی از مردان الهی 9
- سزای توهین به بلال 10
- تربیت نفس امیرالمؤمنین علیه السلام 11
- 2 خلقت احسن انسان و هدف از بعثت پیامبران 13
- اشاره 13
- حاکمیّت خداوند بر همۀ قوانین و مقررات 15
- خلیفۀ خدا در زمین 15
- لقای حق، کمال لایق انسان 17
- هدف از بعثت پیامبران 18
- میدان پرواز برای انسان 19
- تقسیم بندی موجودات 20
- جنبه های وجودی انسان 22
- 3 حقیقت نفس 25
- اشاره 25
- مسیر حرکت نفس 27
- اندیشه در نفس 28
- آثار تفکّر در نفس 29
- نالۀ نفس 31
- تربیت نفس 31
- نفس مرضیه در مرحلۀ لقاء 32
- راه مصرف نفس از نظر قرآن 35
- امام راحل و رسیدن نفس به لقاء 36
- 4 رابطه نفس با سعادت و شقاوت انسان 37
- اشاره 37
- حقیقت نفس از دیدگاه علی صلی الله علیه و آله 39
- نعمت نفس 40
- نفس سلیم و نفس پلید 42
- حاصل تهذیب نفس آخوند کاشی 43
- کرامت پروردگار 45
- مصاحبه با یک مجروم جنگی 45
- اشاره 47
- 5 نفس و مراحل سیر آن 47
- مراحل سیر نفس 1 (اسفار اربعه) 48
- اشاره 50
- سفر اول: 50
- معاشرت با مردم 51
- اشاره 52
- سفر سوم: 52
- سفر دوم: 52
- عبدالملک مروان در حال احتضار 54
- نمونۀ پاکی نفس 55
- سفر چهارم: 55
- اشاره 55
- اشاره 60
- 6 آراستگی و پیراستگی نفس 60
- عظمت قسم های خداوند 63
- نسخۀ جالینوس حکیم 64
- چشم دل پیامبر، حیران جمال معشوق 65
- بدترین دیوانه های دوران 65
- ارزش نفس 66
- مهار نفس 67
- آراستگی و پیراستگی نفس 68
- وصل بدون جدایی 69
- حکایت مسلم بن عوسجه 70
- لبیک گفتن جوان در سفر حج 71
- اشاره 73
- 7 مبارزۀ با نفس اماره 73
- معنای رب 74
- معنای ضرر 75
- خداوند، مشتری جان انسان 76
- دعای نوح علیه السلام 77
- موسی بن عمران در آغوش پروردگار 80
- مبارزه حضرت یوسف علیه السلام با نفس خود 81
- توسل پیامبر اسلام و ائمّه 83
- درخواست زکریّا 83
- اشاره 86
- 8 اعراض نفس از خدا 86
- اعراض بعد از فهم و درک 88
- اعراض ابوجهل 3 89
- درخواست و سفارش خدا به سه چیز 90
- برخورد امیرالمؤمنین علیه السلام با ابن ملجم 90
- عدالت در سخن گفتن 91
- اعراض نفس از عدالت 92
- عدالت در خرید و فروش 92
- خداوند از سه کار نهی می کند 93
- رعایت حق مردم 10 94
- راه شناخت حق 95
- جایگاه خدا 96
- یا اللهِ حسین علیه السلام یا اللّٰه همۀ عالم 97
- اشاره 98
- 9 لطافت نفس 98
- لطافت نفس 100
- سخنرانی سلمان در مدح علی 5 101
- چگونه لطیف شویم ؟ 101
- چوب خشک موسی و سنگ 103
- مقام و منزلت سلمان 105
- مردی که می خواست اسم اعظم را بیاموزد 106
- 10 راه های تغذیه نفس 109
- اشاره 109
- راه های تغذیۀ نفس 112
- آیات خدا بر سه قسم است 113
- درخواست موسی برای دیدن خدا 114
- صفای وجه اللّٰه 115
- مردی که سی سال بعد از توبه اش نخندید 115
- شیخ هاشم قزوینی و معرفی قاتل 116
- لطافت نفس 117
- آیات شرعی 118
- علل اعراض نفس از نظر قرآن کریم 119
- شهید مطهری و استادش 119
- 11 منازل ایمان 123
- اشاره 123
- حرکت قلبی و علمی 125
- توصیه انبیاء و ائمه 126
- چهار منزل در ایمان قلبی 126
- قدرت توحید قلبی و شهودی 127
- معنای شب 128
- امیرالمؤمنین علیه السلام گوش شنوا برای گفتن مطالبش نداشت 130
- نَفْس، آیه ای که از آن اعراض می کنند 130
- حکایت مرد ژولیده و ژنده پوش 131
- اشاره 137
- 12 قدرت نفس 137
- قرآن بیشتر به نفس توجّه دارد تا عقل 139
- زندانی عناوین نشویم 141
- خداوند همه جا حیّ و حاضر است 142
- توحید واقعی 143
- راه خدا، معلم می خواهد 144
- نفس مکّار و کلاهبردار 145
- بیان حالات نفس در قرآن 146
- مراقبت و مواظبت از نفس 146
- اصرار بر مواظبت از نفس در روایات 148
- مراحل رسیدن به محبوب و معشوق 148
- 13 حالات نفس 151
- اشاره 151
- نفس نوری از دیدگاه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 153
- حکایت زنبور و آتش نمرود 157
- حالات شیطانی نفس 159
- دو نوع عذاب برای نفس ظلمانی 160
- راه مبارزه با نفس ظلمانی 161
- 14 نفخه های الهی و آثار آن 163
- اشاره 163
- نفخۀ خلقت 165
- نفخۀ محرّکه 166
- نفخۀ عقلیه 166
- آثار نفخات الهی 167
- عاقبت غافلان 168
- سرانجام کسانی که نفخۀ سوم را غنیمت بدانند 168
- سرانجام بی توجهی به نفخات الهی 168
- حالات مادی و معنوی لقاء اللّٰه 170
- نفخۀ عیسی علیه السلام به گِل 171
- نفخۀ توبه 173
- گناه جنین در شکم مادر 174
- اشاره 176
- 15 اعراض نفس از حق، علت همه بدبختی ها 176
- حکایت مرحوم آخوند کاشی 178
- فراز و نشیب سیر و سلوک امتحان است 179
- پرواز فضایی سلیمان 180
- مشقت های رسیدن به مقام قرب الهی 181
- مولای عارفان جدای از اجتماع نبود 182
- لذّت بخش ترین ساعت 183
- راه رسیدن به مولا 184
- حکایت لیلی و مجنون 186
- ادامۀ لذّت بخش ترین ساعت 187
- منازل شش گانه 188
- اشاره 190
- 16 نفس و معاملۀ با خداوند 190
- گروه اوّل 191
- جهاد 192
- گروه دوّم 193
- مقایسه خورشید با جهنم 193
- چهار برنامه الهی برای بنده 194
- امید به کرامت خدا در قیامت 196
- معنای علم از دیدگاه علی علیه السلام 197
- خواب دیدن امیرالمؤمنین در جنگ صفین 198
- بالاترین انسان از نظر پیامبر صلی الله علیه و آله 198
- بشارت به ناامیدان 199
- حکایت مرد عرب 200
- خوشحالی خداوند از توبه بنده 200
- 17 شب قدر و مهار نفس 202
- اشاره 202
- شفاعت 205
- توبه، قوی ترین شفیع 206
- حکایت مرد گنهکار 206
- عمل به گفتار 208
- آلودگی به رذایل اخلاقی 208
- شب قدر، شب عاشقی 209
- 18 نفس نورانی و ظلمانی 212
- اشاره 212
- ارتباط با دنیا از نظر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 214
- وظیفۀ رسانه های گروهی 215
- ادامۀ کلام پیامبر در ارتباط با دنیا 216
- معنای ریاضت در دنیا 218
- دنیا اولین منزل 219
- گربه با تربیت 220
- مسجد، بزرگ ترین مرکز مسلمانان 221
- نصیحت عارفان 222
- ظرفیت بندگان 224
- 19 نفس مطمئنه و نفس اماره 226
- اشاره 226
- نفس مطمئنّه 229
- مرد بزرگ الهی در بخارا 230
- مواظبت نفس رحمانی 231
- تحمّل مشکلات دنیا 231
- تحمّل شیخ جعفر کاشف الغطاء در برابر همسرش 232
- برخورد شیخ کاشف الغطاء با شخص فقیر 234
- رضای خدا در کارها 234
- راه رسیدن به نفس رحمانی 235
- ادامۀ موضوع تحمّل استاد امام در برابر مشکلات دنیا 236
- پیامبر صلی الله علیه و آله و جوان عارف 238
- اشاره 240
- 20 تبدیل روابط نفس از مادیات به معنویات 240
- هدف آفرینش انسان 242
- دیدن امام زمان علیه السلام 243
- انسان، زیباترین موجود خلقت 243
- علی بن مهزیار و دیدن یار 5 244
- حضرت سلیمان و تخت بلقیس 245
- ابن خضیب و نماز نیکو 246
- حقیقت رحمان و رحیم در نماز 246
- معنای ستایش خدا 247
- معنای عبودیت 247
- معنای صراط مستقیم 248
- اهمیت وضو 249
- وضوی امیرالمؤمنین علیه السلام 249
- دنبالۀ موضوع ابن خضیب و نماز نیکو 250
- پدر و پسر و خانۀ خدا 251
- دو دوست در مسجد الحرام 252
- مبارزۀ با نفس و کمک خداوند 253
- 21 راه مبارزه با نفس امّاره 254
- اشاره 254
- تکلیف و تأثیرات آن 256
- علّت رنج بردن از لذت ها 256
- تبدیل روابط مادی به روابط الهی 257
- منزوی شدن مادیات 258
- منزل تجلیه 259
- رحمت خداوند در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام 260
- حکمت مشقت برخی از عبادات 261
- نامۀ 45 امیرالمؤمنین علیه السلام 262
- محبوب ترین بندۀ نزد خدا در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام 263
- علامت رضایت خداوند 264
- نماز ظهر عاشورا 264
- صاحب خانه دیدن هنر است نه خانه دیدن 265
- سخنی از امام موسی بن جعفر علیهما السلام 266
- اشاره 269
- 22 منازل و مراحل عرفان و شناخت نفس 269
- پی نوشت ها 269
- مراحل لقای انسان 271
- لقای انسانیت 272
- منزل تجلیه 273
- فقه، زیربنای سلامت عبادات 275
- منزل تخلیه 276
- ناز و غمزۀ محبوب 276
- منزل تحلیه 278
- حالت جذب و انجذاب 278
- منزل فنا و مراحل فنای آن 279
- اشاره 279
- مقام محو 279
- اشاره 279
- فنای در افعال 279
- مقام حبیب ابن مظاهر و مسلم بن عوسجه 280
- اشاره 280
- مقام طمس 280
- اشاره 280
- فنای در صفات 280
- فنای در ذات 281
- بازگشت فضیل از ظلمت به نور 282
- اشاره 283
- 23 لذت عبادت در دوری از نفس 283
- لذت بخش شدن عبادات و دوری از ظواهر مادی 285
- عاشقی که به مقام وصل رسیده بود 286
- امیرالمؤمنین علیه السلام و حالت انتظار [5] 287
- اوصاف عاشقان از دیدگاه امام علی علیه السلام و حکایت یک عاشق 288
- امیرالمؤمنین و اتصال به باری تعالی 288
- تقسیم دو پیراهن توسط امیرالمؤمنین علیه السلام بین خود و قنبر 289
- مؤمنان خواب ندارند 290
- عذاب فراق بدتر از عذاب آتش 290
- امام علی علیه السلام و وعدۀ خداوند 291
- آتش وصل شدیدتر از آتش فراق 291
- لذت بردن مؤمن در دنیا 292
- حکایت مرد عالم و پسرش 293
- فهرست آیات 299
- فهرست ها 299
- فهرست روایات 311
- فهرست اشعار 315
- فهرست اعلام 318
نعمت های بهشت لذت ببر، اما بالاتر از لذت بدنت در بهشت، لذت دریافت رضایت من است: «وَ رِضْوٰانٌ مِنَ اللّٰهِ أَکْبَرُ». (1)آن حقیقت لذتت مال جان است که بویی از آن لذت در دنیا به مشام بعضی ها می خورد.
بعضی ها، یک شب می بینند که کنار حرم امام هشتم علیه السلام هستند، یک شب می بینید که کنار حرم حضرت سیّد الشهداء علیه السلام هستند، شب هایی هم می بیند که در عبادتند و گریه می کند، اشک می ریزد ناله می زند، ضجّه می کند، یا اللّٰه می گوید، و چنانچه روزی که همه دور هم نشسته اند و بنا می شود هر کسی بهترین لذت دورۀ عمرش را تعریف کند، نمی گوید که بالاترین لذت من شب عروسی ام بود، آن لذت لذت بدنی و حیوانی بود، نمی گوید بالاترین لذت من یک روز بسیار گرمی بود که با تعدادی جمع شدیم و به جای بسیار خنکی رفتیم و خوشمزه ترین غذا را خوردیم، بلکه می گوید من شبی را با خدا گذراندم که نمی توانم بگویم چه شبی بود، واقعاً قدرتش را ندارم.
می گوید یک شب عرفات تا صبح راز و نیاز کردم که نمی دانم چه شبی بود؟ گاهی هم پیش دوستانش می نشیند، نمی گوید چه شبی داشت، اما می گوید: که شبی بود که بیست سال است حسرت آن شب را می خوردم و می خواهد یک شب دیگر مثل آن شب بیاید، اما نیامده است. حالا در این بیست ساله چه قدر غذای خوشمزه خورده، چه قدر با رفقا نشست و برخاست کرده، چه سفرها رفته، اما همه را دور می ریزد، فقط می گوید آن شبی که محبوب مرا راه داده بود، عجب شبی بود، عجب ساعتی بود، عجب حالی بود.
نه با ازدواج از غصه درآمدم، نه با پول، نه با دنیا، هیچ چیز نتوانست مرا معالجه و آرام کند.
و حافظ چه زیبا گفته است:
دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند(2)
آن شب چه شبی بود. همان شب ها و همان لحظات است که یک مرتبه زندگی انسان را زیر و رو می کند، همان شب و لحظات است که یک مرتبه یک انقلاب همه جانبه در زندگی انسان ایجاد می کند، همان شب، همان خلوت، همان اتصال، همان اشک است که گاهی در همان خلوتی وارد می شود که خدا نمی گذارد هیچ کس این خلوت را ببیند، محرم آن خلوت فقط خودش است، حتی ملائکه هم نیستند.
در روایات آمده است:
ملائکه در قیامت گریبان یکی را می گیرند، و می کشند، خطاب می رسد او را کجا می برید؟ می گویند: قیافه و وضعش نشان می دهد باید به جهنّم برود. خطاب می رسد صبر کنید، یک چیزی پیش من دارد که او را اهل بهشت می کند. عرض می کنند چه دارد که ما نمی دانیم؟ رقیب و عتید هم نمی دانند، حافظان عمل هم نمی دانند؟ خطاب می رسد: آن چیزی که پیش من دارد، در خزانه ام پنهان کرده ام که بسیار قیمتی است و آن خلوت شب و اشک چشمش است. آن گاه این لذت در قیامت دائمی می شود و به صورت میوۀ رسیده به انسان برمی گردد، لذتی که غیر از لذت بدن است. خسارت از آنِ کسانی است که فقط با بدن سروکار داشته باشند و کاری به آن جانِ وجود نداشته باشند. (3)
دعای نوح علیه السلام
قرآن مجید از قول حضرت نوح علیه السلام نقل می کند (4)که بعد از 950 سال که می خواست زمین را از شرّ مردم بی تربیت نجات دهد، عرض کرد:
«رَبِّ لاٰ تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکٰافِرِینَ دَیّٰاراً» (5)
ای مالک من! ای مربّی من، دیگر از این مردم ناپاک روی زمین کسی را باقی
1- (8)-توبه(9):72؛«و هم چنین خشنودی و رضایتی از سوی خدا[که از همۀ آن نعمت ها]بزرگ تر است.»
2- (9)-دیوان اشعار حافظ شیرازی.
3- (10)-شبیه این در روایات آمده: أعلام الدین:256؛عده الداعی:148؛«و روی أن الله تعالی إذا حاسب الخلق یبقی رجل قد فضلت سیئاته علی حسناته فتأخذه الملائکه إلی النار و هو یتلفت فیأمر الله برده فیقول له لم تتلفت و هو أعلم به فیقول یا رب ما کان هذا حسن ظنی بک فیقول الله تعالی ملائکتی و عزتی و جلالی ما أحسن هذا عبدی ظنه بی یوما و لکن انطلقوا به إلی الجنه لادعائه حسن الظن.
4- (11)-الکافی:280/8،حدیث 421؛مستدرک الوسائل:400/3،باب 35،حدیث 3876؛«کان نوح علیه السّلام رجلا نجّارا فجعله اللّه عز و جلّ نبیّا و انتجبه و نوح ع أوّل من عمل سفینه تجری علی ظهر الماء قال و لبث نوح ع فی قومه ألف سنه إلاّ خمسین عاما یدعوهم إلی اللّه عز و جلّ فیهزءون به و یسخرون منه فلمّا رأی ذلک منهم دعا علیهم فقال ربّ لا تذر علی الأرض من الکافرین دیّار إنّک إن تذرهم یضلّوا عبادک و لا یلدوا إلاّ فاجرا کفّارا». تفسیر القمی:325/1-326(قصه نوح).
5- (12)-نوح(71):26؛«و نوح گفت:پروردگارا!هیچ یک از کافران را بر روی زمین باقی مگذار.»