داستان های مبارزه با نفس صفحه 5

أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ» (فجر: 27)، «وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَهِ» (قیامت: 52) و «وَ مَا أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَهٌ بِالسُّوءِ». (یوسف: 53)

به طور کلی، نفس در دو معنی کلی در نظر گرفته می شود: نخست، نفس و روح انسان که بسیار باارزش است و پاک کردن و معرفت آن، باارزش ترین معرفت ها و عبادت هاست و دوم، به معنی نفس اماره یا گراینده به شهوت ها و غضب هاست که به شدت نکوهش شده است؛ چراکه ریشه همه لغزش ها و بدبختی های آدمی، نفس اماره است و هدف از مبارزه با نفس، مبارزه با همین اماره به بدی ها و کشش های سوء نفسانی است.

نکته قابل توجه اینکه نفس، منحصر در شهوت ها و غضب ها نیست و مبارزه با نفس با بسیاری از صفات مثل مبارزه با کینه، حسد و ریاست طلبی صورت می گیرد که هرکدام در فصلی جدا خواهد آمد.

ب) معرفت نفس

ب) معرفت نفس

مطلب مهم دیگر، سفارش بسیار فراوان پیشوایان معصوم(ع) به معرفت نفس است که آن را پرنفع ترین، مهم ترین و برترین معرفت ها و حکمت ها معرفی کرده اند. دراین باره، از امیرمؤمنان، علی(ع) سخنان بسیاری روایت شده است که به چند مورد آن اشاره می کنیم:

«اَلْمَعْرِفَهُ بِالنَّفْسِ أَنْفَعُ الْمَعْرِفَتَینِ؛ معرفت نفس، پربهره ترین دو معرفت (معرفت خدا و معرفت نفس) است».(1)

«أَفْضَلُ الْمَعْرِفَهِ مَعْرِفَهُ الْإِنْسانِ نَفْسَهُ؛ برترین معرفت ها، معرفت انسان به نفس خود است».(2)