معرفت نفس و حشر صفحه 180

نبود قبل از آن که عمرشان به انتها برسد و قبل از آن که به کمال برزخی و تعمیر و عمران باطن برسند، از دست می رفتند و این خلاف حکمت الهی است، لازمه ی آن حکمت آن است تا هر چیز به کمال مطلوب خود برسد و نظام هستی را طوری آراسته است که به طور کلی هر چیز کمال مطلوب خود را بیابد و «درد» و «خوف» از جمله عواملی هستند که مانع نابود شدن جسم حیوانی است - البته وقتی هنوز به کمال خود نرسیده اند - پس تنفرِ نفس از مرگ برای حفظ بدن است وگرنه نفس از رجعت به سوی حق تنفر ندارد و حفظ تن هم به منظور کسب مراتب کمال است.

حشر کلیه ی موجودات حتی جماد و نبات به سوی خداوند

ابتدا لازم است یادآوری شود که ممکنات چند طبقه اند: 1- مفارقات عقلیه که صورت علم الهی اند. 2- ارواح مدبّره با تدبیر کلی بر اجسام عِلوی و سِفلی که دارای نوعی از تعلق اند. 3- ارواح مدبّره با تدبیر جزئی. 4- نفوس نباتی 5- طبیعت 6- هیولی. که همه ی آن ها به سوی خدای تعالی محشور می شوند و این ادّعا را به صورت اجمالی و تفصیلی بیان می کنیم.

در نگاه اجمالی به موضوع حشر ممکنات می توان گفت: چون خداوند هیچ چیزی را بدون هدف خلق نمی کند و هر مخلوقی غایتی دارد که آن غایت نیز خود به غایتی برتر ختم می شود تا به غایت الغایات که او را غایتی و هدفی نیست برسد و همچنان که او مبدأ المبادی است، غایت الغایات نیز خواهد بود، لذا همه ی ممکنات به حسب ذات شان طالب حق اند و به نحو تحرک معنوی به سوی او رانده می شوند وگرنه این حرکت و رغبت عبث و بیهوده خواهد بود که این محال است و نهایتاً اشیاء همه به غایت اصلی خود برمی گردند و غایت هر شیئ از نظر وجود، اشرف و اتمّ از آن شیئ است تا آن جائی که آن غایت را وجودی برتر نیست و همه ی رغبت ها و حرکات به او ختم می شود و همه به سوی او محشور می گردند.