معرفت نفس و حشر صفحه 202

لَناکِبُونَ»(1) آن هایی که به آخرت ایمان نیاوردند از صراط کناره گرفته و منحرف هستند.و توقف در وجه ثانی صراط موجب شقّه شدن است مثل این که بر روی شمشیر بایستیم و قطع شویم. قرآن در رابطه با توقف بر صراط می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ مَا لَکُمْ إِذَا قِیلَ لَکُمُ انفِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَی الأَرْضِ أَرَضِیتُم بِالْحَیَاهِ الدُّنْیَا مِنَ الآخِرَهِ»(2) ای مؤمنان شما را چه شده که وقتی گفته می شود در راه خدا حرکت کنید بر زمین می چسبید و سنگین می شوید؟ آیا به حیات دنیا راضی تر از حیات قیامت هستید؟ که حکایت از توقف در صراط می کند. و یا فرمود: «یُسْحَبُونَ فِی الْحَمِیمِ»(3) می کشندشان در آب جوشان. وجه این نکته آن است که این عدالت خودش حقیقتاً کمال نیست. زیرا کمال حقیقی منحصر در نور علم و قوه ی ایمان و معرفت است و خودِ اعتدال بدون عمل امر عدمی است. اعتدال یعنی نه در مقام افراط و نه در مقام تفریط بودن و توقف در همین اعتدال و متکی بدان شدن به تنهایی موجب اخلاد در دنیاست که «حُبُّ الدُّنْیَا رَأْسُ کُلِّ خَطِیئَهٍ»(4)مثل کسی است که استعداد خوبی داشته باشد ولی آن را به کار نگیرد، عملاً مثل کسی است که آن استعداد را ندارد.

تنویر قرآنی

صراطی که در روز قیامت بر چشم ها ظاهر می شود به اندازه ی نور یقین رهگذران به سوی آخرت است و به حسب شدت نورِ یقین شان قدرت طی راه و سرعت گذر کردن از آن را دارند و درجات سعداء به درجه ی نور معرفت و قوه ی یقین شان متفاوت است. زیرا که تقرب الی الله ممکن نیست مگر به معرفت و یقین. «معرفت»، نور است و مؤمنان به سوی لقاء حق نمی روند مگر به قوت نور و نیروی تفکرشان، همچنان که خداوند فرمود: «یَوْمَ تَرَی الْمُؤْمِنِینَ

1- - سوره ی مؤمنون آیه ی 74.
2- - سوره ی توبه، آیه ی 38.
3- - سوره ی مؤمن، آیات 71 و 72.
4- - إرشاد القلوب إلی الصواب، ج 1، ص 21.