خویشتن پنهان: شرح ده نکته ازمعرفت نفس صفحه 251

1- سوره ی شوری، آیه ی 11.

2- سوره ی نحل، آیه ی 60.

حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «مَنْ رَآنِی، فَقَدْ رَأی الْحَق»(1) هرکس من را ببیند، خدا را دیده است.» مسلّم آن حضرت به اعتبار مقام نورانی شان آینه ی نمایش حق هستند، همان مقامی که حضرت علی علیه السلام از حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله می دیدند و به حضرت حق منتقل می شدند و از این جهت رسول خدا صلی الله علیه و آله «مَثَلِ اعلایِ» خداوند هستند. ملائکه ی مقرّب در مرتبه ی پائین تر از رسول خدا و ائمه، مَثل اعلای حضرت پروردگار می باشند، چون همگی نمایشی از کمالات حضرت پروردگار می باشند. نفس ناطقه ی انسانی نیز مَثل اعلای الهی است و لذا اگر کسی نفس خود را درست بشناسد متوجه می شود که نمایشی از حضرت پروردگار است و اساساً مجردات نسبت به موجودات عالم ماده، در نمایاندن جمال رب العالمین، ظرفیت بهتری دارند و صفات الهی را کامل تر به نمایش می گذارند و ما را بهتر به حضرت حق منتقل می کنند.

معنای «جامع»و«وحدت»

علاوه بر توجه به تفاوت بین مِثْل و مِثال باید متوجه تفاوت بین «جامع» و «مجموع» نیز باشیم. اصل بحث در نکته ی نهم این است که ابتدا مقام جامعیت را در خود احساس کنیم تا بتوانیم از جامعیتِ صفات الهی تصور درستی داشته باشیم. شما که در این کلاس نشسته اید، مجموع آدم ها هستید و یک کلاس محسوب می شوید، بدون آن که وحدت کلاس، وحدتی واقعی باشد ولی صفات هر کدام از شما در نفس شما به صورت جامع قرار دارد به این معنا که آن صفات از شما جدا نیست. شنیدن و گفتن و دیدن صفاتی است که همه را به خود نسبت می دهید ولی این طور نیست که شنیدن قسمتی از شما باشد که در کنار دیدنِ شما قرار داشته باشد بلکه همه ی این صفات در ذات شما هست بدون آن که مستقل از ذات شما باشد. شما در موقعی که می شنوید، تماماً شنونده اید، و در موقعی هم که می بینید، تماماً بیننده اید و همه ی این صفات در ذات شما به ذات شما موجودند. این حالت را که صفات مختلف به صورت وحدتِ ذاتی موجود باشد، جامعیت می گویند، زیرا وجود آن صفات وحدت آن موجود را از بین نمی برد. شما در عین آن که می بینید و یا می شنوید و یا سخن می گویید، احساس می کنید یک موجود واحد هستید و نه صفاتی مختلف در کنار هم. برعکس، وقتی چند موجود کنار هم