خویشتن پنهان: شرح ده نکته ازمعرفت نفس صفحه 55

1- در گذشته با گاز «اتر» و امثال آن بیهوش می کردند که درصد چشم گیری از بیهوشی ها به مرگ می انجامید، چون آنچنان با استنشاق آن گاز به نفس فشار می آمد که دیگر به بدن بر نمی گشت.

تجرد نفس از نظر قرآن

همچنان که عرض شد معرفت نفس یک معرفت حضوری است و انسان باید موضوع را در خودش تجربه و احساس کند، اگر بعضاً موضوع از طریق استدلال تبیین می شود با این رویکرد است که باز از آن طریق شما را به نفس خود ارجاع دهیم و شما از طریق علم حضوری آن را تجربه کنید. همچنین وقتی از قرآن برای اثبات بحث شاهدی می آوریم، نمی خواهیم بگوییم: «چون قرآن این موضوع را تأیید کرده شما بپذیرید» بلکه طرحِ موضوع می کنیم تا باز شما را به نفس خود ارجاع دهیم. به عنوان مثال؛ قرآن می فرماید: «اَللهُ یَتَوَفَّی الاَنْفُسَ حینَ مَوْتِها»(1) خداوند نفس ها را هنگام مرگ تماماً می گیرد. «توفّی» از نظر لغت به معنی گرفتن چیزی است به طور تمام.(2)

می فرماید نه تنها در مرگ تماماً جان ها و نفس ها را می گیریم، «وَ الَّتی لَمْ تَمُتْ، فی مَنامِها» آن نفسی هم که نمرده در خوابِ او، تماماً او را می گیریم. نتیجه این می شود که در خواب و در مرگ تماماً انسان ها گرفته می شوند. خودتان هم تجربه کرده اید که وقتی در حال خوابیدن هستید و عده ای اطراف شما نشسته اند همین که خواب تان برد دیگر در میان آنها نیستید، بلکه خود را تماماً در جای دیگر می یابید، این به همین معنا است که خداوند می فرماید: در هنگام خواب هم تماماً شما را می گیرد و لذا این طور نیست که هنگام خواب احساس کنید کمی از روح شما در میان افرادی که اطراف شما هستند حاضر است و مقداری از حواس تان به آن هایی باشد که پهلویتان نشسته اند بلکه کاملاً در صحنه ی دیگری هستید.(3)

قرآن در آیه ی فوق می فرماید: به خودت رجوع کن؛ ببین چگونه خداوند در خواب همه ی تو را می گیرد و تو خود را کاملاً در جای دیگری می یابی. در ادامه آیه می فرماید: «فَیُمْسِکُ الَّتی قَضَی عَلَیْهَا الْمَوْتُ» آن نفسی که تقدیر شده تا مرگ برایش جاری شود، گرفته می شود و برنمی گردد. «وَ