توبه آغوش رحمت صفحه 307

در هر صورت باید امید به رحمت حق را محصول ایمان و عمل، و ثمره ی توبه و بازگشت به حساب آورد چرا که امید بدون ایمان و عمل و دلگرمی بدون توبه و بازگشت حالتی شیطانی و به تعبیر قرآن مجید اُمنیه است.

« یَعِدُهُمْ وَ یُمَنِّیهِمْ وَ مٰا یَعِدُهُمُ اَلشَّیْطٰانُ إِلاّٰ غُرُوراً» (1).

شیطان برای گمراه کردن انسان به او وعده های پوچ می دهد، و او را در فضایی از اوهام و خیالات، آرزومند کرده امید بی ریشه می دهد، و وعده ی او به انسان جز فریب و غرور چیزی نیست.

مردی به امیر المؤمنین علیه السلام عرضه داشت: مرا موعظه کن، حضرت فرمودند:

لَا تَکُنْ مِمَّنْ یَرْجُو الْآخِرَهَ بِغَیْرِ الْعَمَلِ وَ یُرَجِّی التَّوْبَهَ بِطولِ الْاَمَلِ، یَقولُ فِی الدِّنْیا بِقَوْلِ الزّاهِدِینَ، وَ یَعْمَلُ فِیهَا بِعَمَلِ الرّاغِبِینَ (2).

از آنان مباش که نجات در آخرت را بدون عمل امید دارند، و توبه را در فضای تاریک آرزوی دراز می خواهند، گفتارشان درباره ی دنیا گفتار اهل زهد ولی عملشان عمل خواهندگان دنیاست.

و نیز آن حضرت فرمودند:

امیدواریت به آنچه که امید نداری بیش از چیزی باشد که امید داری، موسی بن عمران به امید قبسی از آتش از پیش زن و بچه رفت، به مقام کلیم اللّهی رسید و با منصب پیامبری بازگشت. ملکه ی سبا برای دیدن سلیمان و کشورش رفت ولی به دست سلیمان مسلمان شد، ساحران فرعونی برای عزت گرفتن از فرعون رفتند، اما مؤمنین واقعی بازگشتند (3).

1- 1) - نساء ( 4) : 120.
2- 2) - نهج البلاغه: 795، حکمت 150؛ بحار الأنوار: 69 / 199، باب 105، حدیث 30.
3- 3) - عن الصادق عن آبائه عن علی علیهم السلام قال: کن لما لا ترجو أرجی منک لما ترجو، فإن موسی بن عمران علیه السلام خرج یقتبس لأهله نارا فکلمه اللّٰه عزّ و جل، فرجع نبیا و خرجت ملکه سبأ فأسلمت مع سلیمان علیه السلام و خرج سحره فرعون یطلبون العزه لفرعون فرجعوا مؤمنین. من لا یحضره الفقیه: 4 / 399، حدیث 5854؛ بحار الأنوار: 68 / 134، باب 63، حدیث 9.