توبه آغوش رحمت صفحه 75

و برنامه ای است بزرگ، و حقیقتی است فوق العاده، و واقعیتی است ملکوتی و عرشی.

توبه به اینکه انسان استغفراللهی بگوید و در باطن اندکی دچار حیا شود، و در جلوت یا خلوت اشکی بریزد حاصل نمی شود، زیرا بسیارند مردمی که بدین صورت توبه می کنند، ولی پس از اندک مدتی به همان گناهانی که آلوده بودند باز می گردند!

بازگشتن به گناه، بالاترین دلیل این معناست که توبه ی حقیقی حاصل نشده، و بازگشت واقعی تحقق پیدا نکرده.

توبه و بازگشت واقعی، آن چنان مهم و باعظمت است که قسمت عمده ای از آیات قرآن و معارف الهیه به آن اختصاص یافته است.

توبه ی حقیقی از دیدگاه امام علی علیه السلام

امام به شخصی که به عنوان توبه جمله ی استغفر اللّه را به زبان جاری کرد، فرمودند: مادر بر عزایت بگرید، می دانی توبه چیست؟ توبه درجه ی علیّین است، و آن اسمی است واقع بر شش معنا:

1 - پشیمانی بر آنچه که گذشت

2 - تصمیم جدی بر بازنگشتن به گناه

3 - ادا کردن حقوق مردم به مردم

4 - ادای واجبات ضایع شده

5 - آب کردن گوشتی که بر گناه به بدن روییده تا جایی که اثری از آن گوشت بر استخوان نماند، و گوشت تازه در حال عبادت بین پوست و استخوان بروید.

6 - چشاندن رنج طاعت به بدن، چنانکه لذت معصیت به آن چشانده شد،