تجربه شیرین ندامت صفحه 80

4 حق النّاس

مانع دیگر از پذیرش استغفار در مورد بعضی از گناهان این است که گناهی که از آن استغفار می کند ، حق النّاس باشد . مثل این که به کسی بدهکار باشد یا شخصی را مورد ضرب و شتم قرار داده یا غیبت کسی را کرده یا به شخصی تهمت زده باشد . چنین گناهانی را نمی توان با استغفار تنها جبران کرده ، به آمرزش خداوند دست یافت و از برکات استغفار بهره مند گشت . بلکه استغفار از چنین گناهانی زمانی مقبول درگاه خداوند می شود و باران مغفرت پروردگار بر قامت روح انسان می بارد ، که صاحبان حق را نیز از خود راضی کند .

اگر حقّ مالی است به او برگراند ، اگر حقّ عِرْضی است و آبروی کسی را ریخته ، اعاده حیثیّت نماید ، و چنانچه دیه و قصاصی به گردن اوست بپردازد یا خود را در معرض قصاص قرار دهد ، یا به هر صورت دیگری که می تواند رضایت صاحب حق را به دست آورد ; آن گاه از خداوند طلب آمرزش کند . در این صورت ، امید می رود

خداوند توبه او را بپذیرد و از برکات استغفار بهره مندش سازد .

امیرالمؤمنین (علیه السلام) در سخن زیبایی ، شرایط استغفار را در ضمن نکاتی یادآور شده اند ; از جمله می فرمایند :

شرط سوّمِ آن : حقّ تمام مردم را ادا کنی و خدا را در حالی ملاقات کنی که هیچ حقّی به گردنت نباشد . (1)

1 المججه البیضاء ، ج 7 ، ص 63 ; نهج البلاغه ، حکمت 417 .

5 اصرار بر گناه

مانع دیگر برای پذیرش توبه و استغفار انسان ، تکرار گناه و دست نکشیدن از کار زشتی است که از آن توبه می کند . همان گونه که در معنا و حقیقت استغفار گفتیم ، تا حال ندامت و پشیمانی در کسی ایجاد نگردد و تصمیم بر ترک گناه نگیرد و از کردار زشت خود دست نشوید ; به توبه واقعی دست پیدا نمی کند و استغفارش رنگ خدایی نمی گیرد .

کسی که مرتّب گناهی را انجام می دهد و استغفار هم می کند مانند کسی است که خدا را مسخره می کند و بویی از واقعیّت نبرده است .