دانستنیهای علوی1 صفحه 1086

و نخواهد توانست از زبان دیگری بشنود. انسانهایی را به جامعه بشری تحویل دادند که آثار و برکات ایشان در تاریخ مضبوط است … اما طلب رسولان الهی از مردم «ایمان» است. آنها به مردم می گفتند: «ایمان بیاورید» . اگر به ما بگویند: بنگرید، بشنوید، برخیزید … بی درنگ خواسته مذکور را در می یابیم و در پی موافقت یا مخالفت آن برمی آییم. اما وقتی به ما می گویند ایمان بیاورید چه کاری از ما طلب می شود؟ آیا باید چیزی را باور کنیم! آیا باید چیزی را پرستش کنیم؟ آیا باید به چیزی عشق بورزیم؟ آیا به دیدن چیزی دعوت می شویم؟ آیا به دلبستگی و تعلق خاطر به امری دعوت می شویم؟ آیا از ما خواسته می شود که زندگی عملی خود را براساس شیوه ای خاص تنظیم کنیم؟ آیا ایمان یکی از این امور است یا ترکیبی از آنها؟ اهمیت این پرسش وقتی بیشتر آشکار می شود که می بینیم در متون دینی، هیچ فرقی میان آدمیان به اندازه تفاوت میان مؤمن و غیرمؤمن به رسمیت شناخته نشده است.

در درک معنای واقعی الفاظ یاد شده باید با مراجعه به متون اصلی دین، ویژگی ها و خصوصیات و آثار آنها را گرد آوریم. هر یک از آن ویژگی ها عهده دار توضیح بخشی از مراد است. در انجام چنین کاری تا می توانیم لازم است به طور جمعی عمل کنیم. به تعبیر سلبی، نباید فقط بخشی از متون اصلی دین را در پژوهش خود وارد کنیم و از بخش های دیگر صرف نظر کنیم. هر تفسیر یا نظریه ای درباره یک امر دینی، از جمله فهم واژگان، باید با کل گزاره های دینی مواجه شود تا جای گاه اصلی

خود را در نظام معرفتی دین باز یابد. اگر در تحقیق خود چنین جامعیتی را در نظر نگیریم نتیجه کار اگر اشتباه نباشد ناقص خواهد بود. البته این کاری بسیار دشوار است و از این رو اگر در مسیر کشف حقیقت باشد همواره راه تدریجی کمال را درمی نوردد.

در هنگام عمل به چنین روشی، مثلا از یک سو ملاحظه می شود که هر واژه مورد تحقیق با واژه های دیگر ارتباط خاصی دارد، بطوری که بدون فهم واژه های مرتبط جایگاه واژه مقصود به خوبی روشن نمی شود. از اینجا می توان دریافت که برای بدست آوردن بهترین انجام و هماهنگی در فهم مراد، گزیری از جامع نگری نیست.

حال با توجه به آنچه گذشت، روش سامان یافتن این تحقیق از این قرار است که نخست مختصات، ویژگی ها و آثار «ایمان» را مخصوصا از کلمات امام متقیان امیرالمؤمنین علی (ع) برمی گیریم و با یافتن آیات متناظر با آن سخنان و درصدد برمی آییم تا با طراحی یک مدل که برگرفته از کلمات ایشان است همه مختصات و آثار یاد شده و مرتبطات آنها را در آن مدل گرد آوریم. البته پیش از مرحله اخیر، به پاره ای از نظریه ها در باب ایمان اشاره می شود که به متکلمان بزرگ مسیحی و مسلمان تعلق دارد تا مقدار مطابقت آنها با تحقیق به عمل آمده آشکار شود.

بخش اول: ویژگی های ایمان

1 - 1 ویژگی اول: محل طلوع ایمان

محل طلوع ایمان

ایمان هر حقیقتی که داشته باشد با ساحتی از انسان در ارتباط است که «قلب» نام گرفته است. مقر ایمان، قلب است و تا قلب به روی چنین حقیقتی گشوده نشده یا آن را در خود قرار نداده باشد، ایمان حاصل نشده است. امیرالمؤمنین (ع) از رسول خدا

(ص) نقل می کند که فرمودند: