دانستنیهای علوی1 صفحه 332

گفتار دوم: ساحت جامعه شناختی کار، اشتغال و تولید

تذکر

بررسی ابعاد گوناگون جامعه شناختی کار، اشتغال و تولید، می طلبد که مفاهیم هنجار، ارزش و فرهنگ به طور فشرده تبیین شود تا این که هریک از روایات، گفتمان ها و رفتارهای امام علی علیه السلام در جایگاه متناسب و منطقی خود مورد استشهاد و استدلال قرار گیرد و اگر دستوری به عنوان هنجار یا روایتی در بعد ارزشی کار یا رفتاری به عنوان تجلی فرهنگ کار به ما رسیده است، به طور صحیح و منطقی بدان ها استناد شود.

الف. هنجار

رفتارها در سطح جامعه بدون «شیوه» انجام نمی پذیرند. بنابراین هنجار یعنی مقیاس و قاعده رفتار که نه فقط افراد برای انجام کارها از آن پیروی می کنند، بلکه در عین حال رفتار انسان ها نیز با آن سنجیده می شود. (6) این قواعد رفتاری براساس میزان مقبولیت آنها نزد افراد جامعه، به طور طبیعی و متعارف و یا براساس دستور مافوق، به هنجارهای درونی (7) و بیرونی (8) تقسیم پذیرند.

ب. ارزش

مفهوم ارزش

ارزش، عبارت است از یک نوع درجه بندی و امتیازبندی پدیده ها اعم از رفتار و اشیا از جهت خوبی و بدی، مثبت و منفی. اهمیت ارزش از آن جهت است که ارزیابی ما نسبت به اشیا و رفتارهای خود و دیگران مبنا و ملاک قرار می گیرد. از این رو ارزش موجب می شود که جهت رفتارها مشخص شود و درنتیجه جهت گیری ارزشی شکل گیرد. (9) نکته اساسی که باید بدان توجه داشت و در بحث ارزش کار می توان از آن استفاده کرد، این است که نیازهای انسان ها بدون وسیله و واسطه ارضا نمی شوند؛ مثلا برای تأمین نیاز به همسر پول و برای تحصیل پول، کار و تلاش ضروری است. از این رو تأمین نیاز به همسر، ارزشی است که زنجیره تحصیل پول و کار در راستای آن قرار می گیرد. هم دسترسی به همسر ارزش می شود و هم تحصیل پول از راه کار. بر همین اساس می توان ارزش را به صورت زیر تقسیم کرد:

آنچه که بالذات و به خودی خود برای انسان ارزشمند است، ارزش غایی نامیده می شود.