دانستنیهای علوی1 صفحه 338

علی علیه السلام است. او به مسئول مربوط دستور می دهد که اگر چنین عمران و تولیدی به دست مردم صورت گیرد، خواست و مطلوب او نیز انجام پذیرفته است.

3 - مسئولان وظیفه دارند چنین عمرانی را تسهیل و زمینه اشتغال مردم را فراهم نمایند.

4 - بعد از عمران و آبادانی، عدالت نیز مورد توجه قرار گیرد: آنان که دست به کار این عمران شده اند در آن سهم دارند، نه آنان که هیچ گونه کار سازنده ای به عهده نگرفته اند.

2 - تعلیم و تربیت (استصلاح مردم)

تعلیم و تربیت یکی از وظایف مهمی است که حاکمیت عموما و امامت خصوصا به عهده دارد. همچنان که اشاره شد امام علی علیه السلام در منشور حکومتش (عهدنامه مالک اشتر) یکی از اهداف حاکمیت خود را استصلاح مردم (تعلیم و تربیت) می داند و در مورد دیگر، یکی از حقوق مردم را تعلیم و تربیت آنها بیان می فرماید:

شما را تعلیم دهم تا نادان نمانید، و آداب آموزم تا بدانید. (32) سخن زیر نیز بر همین واقعیت دلالت دارد: امام علی علیه السلام آن گاه که از جهاد فارغ می گشت، به تعلیم مردم و قضاوت میان آنها می پرداخت. (33) بدیهی است که رویکرد تعلیم و تربیت در عصر امام علی علیه السلام به آموزه های تربیتی، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی است و در آن عصر، مبارزه با جهل، کوته بینی، ظاهرنگری، سطحی نگری و ساده لوحی اجتماعی که زمینه آسیب پذیری جامعه را فراهم می آورد، مسأله حیاتی و سرنوشت ساز بوده است. واژه «استصلاح» نیز ناظر به همین ضلع از آموزش است.

اداره حکیمانه جامعه آن روز که در آن سطح از روابط اجتماعی اقتصادی بودند، همین نوع تعلیم و تربیت را می طلبید؛ ولی در عصر حاضر،

نهاد تعلیم و تربیت باید جهت «استصلاح» و پیشرفت فرهنگی مردم افزون بر رشد فرهنگ عمومی و تقویت وفاق اجتماعی و محو آسیب های گوناگون اجتماعی به آموزش و فرادهی مهارت و فن نیز بپردازد.

یکی از زیر ساخت های مهم و سرنوشت ساز اشتغال و تولید، تربیت نیروی انسانی کارآفرین است. هر مقدار که نظام تعلیم و تربیت پیشرفته تر باشد، استعدادهای مختلف افراد جامعه شکوفاتر، و درنهایت کارآفرینی و ایجاد شغل های کیفی و جدید بیش تر خواهد بود. به دیگر سخن، محرک اساسی توسعه جامع و همه جانبه در جامعه، توسعه نیروی انسانی آن جامعه است و بار سنگین این توسعه بر دوش نظام تعلیم و تربیت است که در جای مناسب خود می باید مورد بحث قرار گیرد. آنچه که در این جا مهم است و باید بدان توجه شود، این است که در منشور حکومت امام علی علیه السلام به این اصل که هر کاری را باید به کسی دارد که دارای تجربه لازم آن است، تصریح شده است. در واقع همان توان و مهارت کاری مورد توجه و توصیه آن حضرت بوده است: و عاملانی این چنین را در میان کسانی جو، که تجربت دارند و حیا، از خاندان هایی پارسا که در مسلمانی قدمی پیش تر دارند. (34) در واقع کارگزارانی می توانند مسئولیت مدیریت را به عهده گیرند که هم تجربه کاری دارند وهم صداقت و درستکاری.

3 - شکوفایی بخش های مهم اقتصادی