دانستنیهای علوی1 صفحه 346

نفاق و منافقان در نگاه امام موحدان علیه السلام

نکوهش و هشدار

بیماری اخلاقی، نفاق، درد همیشگی انسان ها و ملت ها بوده است و منافق خاری خلیده در جان گروه ها و اجتماعات بشری. زشتی این بیماری و اثرهای زیانبارش در جوامع بشری و بیش از آن در روان و جان مبتلای به آن، منشأ نکوهش آن در قرآن و سیره معصومان علیه السلام شده است.

پرداختن به نفاق و منافقان در دوازده سوره قرآنی (1)، افزون بر سوره ویژه آنان،

می تواند خطر این خوی زشت انسانی را به ما بنمایاند؛ به خصوص اگر شیوه اجمال گویی و رازگویی قرآن را در نظر آوریم. هم از این رو مذمت ها و هشدارهای معلم قرآن (پیامبر) و مؤول آن (امام علی) در این باره، افزون تر از بسیاری عیب های اخلاقی است. این هشدارها هم متوجه خود منافقان و انسان هایی است که در معرض ابتلای به آنند و هم خطاب به جامعه ای که وجود چنین منافقانی آن را آزار می دهد، و گاه از آن غافل است.

امام علی علیه السلام نفاق را ننگ خصلت ها خوانده است (2)؛ یعنی هر خصلت زیبایی بر اثر اتصاف به آن به زشتی می گراید، و اگر مانند صداقت و خوشرویی باشد، نابود می گردد. چه، خوشرویی دورو و صداقت دروغین، معنایی نداشته ننگ اخلاقی محسوب می شود. امام علی در نکوهش نفاق به این بسنده نکرده، می فرماید: شر الأخلاق الکذب والنفاق (3)؛ «بدترین خوی ها، دروغگویی و دورویی است.» آن امام گرامی، دورویی و ظاهرسازی را برای انسان بسیار زشت می داند (4) و فرمان به اجتناب از آن می دهد: تجنبوا البخل والنفاق فهما من أذم الأخلاق (5)؛ «از بخل و نفاق دوری کنید که آن دو از نکوهیده ترین خوی هایند.»

نفاق پیشگی را مبغوض خداوند می داند و می آگاهاند: واعلموا أن الله عزوجل یبغض من عباده التلون (6)؛ «بدانید که خدای عزّوجلّ از چند رنگی بندگانش نفرت دارد.»

ناگفته نماند که این تلون و چندرنگی، در دین و عقیده، بسی زشت تر و خطرناک تر است. از این رو امام علی علیه السلام به صراحت از آن نهی می کنند: احذر التلون فی الدین (7)؛ «از چندرنگی در دین بپرهیز.» زیرا به حتم دورویی و نفاق، موجب