دانستنیهای علوی1 صفحه 349

1. 3 علم بی عمل

منافق حتی اگر خود را به زیور دانش بیاراید و اندوخته ای فراچنگ آورد و در شمار فرهیختگان نیز درآید، باز در تنگنای خودساخته اش گرفتار است و بی آن که به هدف نزدیک گردد، بار خود را سنگین تر ساخته است؛ زیرا او جایگاه علم و دانش را نشناخته است و به جای آن که با نور علم، درون خویش را روشن سازد، تنها زبان خود را به معدودی الفاظ و اصطلاحات گشوده است. او در زبان و گفتار، عالم می نماید و در عمل و کردار، جاهل است؛ دانای زبانی و نادان رفتاری. امام همام، علی علیه السلام می فرماید: علم المنافق فی لسانه، علم المؤمن فی عمله؛ (30) «دانش منافق در زبان او است؛ دانش مؤمن در کردارش.»

در حقیقت، آنچه منافق دارد چیزی جز پوسته علم و نمایشی از آن نیست؛ زیرا اگر علم

او حقیقی و واقعی بود، از ایمان جدا نبود، که به گفته والای همو: الإیمان والعلم أخوان توأمان، ورفیقان لا یفترقان (31)؛ «ایمان و علم، برادران همزادند و دو رفیق اند که از هم جدا نمی شوند.»

بنابراین، از آن جا که منافق دانا از ایمان تهی است، به قاعده ملازمه، دانشی نیز ندارد. (32)

1. 4 پارسایی دروغین

همان گونه که منافق، تنها از علم، اصطلاحات و پوسته آن را فرا گرفته و آن را تنها به زبان می آورد، ورع و تقوای او نیز در مرحله ادعا و حرف می ایستد و به جوارح و جوانح و عملش سرایت نمی کند. به گفته شیوای امام علی علیه السلام «پارسایی منافق، جز در زبان او نموار نمی شود.» (33) حال آن که ورع مؤمن در عملش آشکار است. (34) وقتی ورع، برخاسته از دین، و تابعی از آن باشد، روشن است که منافق دین ندارد. امام به این نکته هم تصریح کرده است: ورع الرجل علی قدر دینه؛ (35) «ورع مرد به اندازه دین او است.»

1. 5 دنیا طلبی

دنیاطلبی با چهره ها و نمودهای گوناگون، همواره و همه جا آفت دین و دینداری است. این معنا آن چنان مسلم و مبرهن است که نیازی به استدلال ندارد و شواهد و آیات و روایات چنان فراوانند که انتخاب یکی از میان آن همه، دشوار می نماید؛ (36) اما آنچه به بحث منافق و ویژگی او مربوط است، دنیاطلبی به بهانه امور اخروی است که زشت ترین و زیانبارترین و خطرناک ترین گونه دنیاطلبی است.