دانستنیهای علوی1 صفحه 355

گذشت که منافق به دنبال دنیای خود است؛ از این رو نه خود را مسئول می داند و نه به سرنوشت دیگران می اندیشد. او در پی آن است که کسی از او نرنجد و به منافع دنیایی اش لطمه ای نزند و برایش اهمیتی ندارد که اظهار نظرش به زیان دین و دنیای چه کسی می انجامد از این رو به جلب موافقت همه می پردازد و برای چنین مقصودی خود را ریاکارانه با هرکس و هرگروهی، موافق جلوه می دهد و همراهی ظاهری و نمایشی می کند. با کسی نزاع نمی کند و نغمه مخالفت در هیچ مسئله ای از او شنیده نمی شود. امام علی علیه السلام به این نکته اشاره کرده و فرموده است: کثره الوفاق نفاق؛ (77) «موافقت فراوان [نشانه ] نفاق است.»

2. 4 غیبت کردن

غیبت، کوشش انسان ناتوان برای سرپوش گذاشتن بر عقده های درونی خویش است. (78) انسان ضعیف با درک عجز خود از ضربه زدن به کسی و جلو گرفتن کاری، به پشت صحنه می رود و با بیرون ریختن شکوه های درون به بدگویی و افشای اسرار دیگران می پردازد. منافق نیز که ذلیل و حقیر است، در پیش رو به تعریف و تمجید و تملق می پردازد و در پشت سر به بدگویی و غیبت. از این رو حضرت علی علیه السلام غیبت کردن را علامت نفاق دانسته اند (79)؛ نشانه ای که بر دروغ بودن بسیاری از دوستی ها و ابراز محبت های ظاهری گواهی می دهد.

2. 5 خیانت ورزیدن

انسانی که به ورطه نفاق و دو رویی می غلتد و به جای اتکال بر دوستان واقعی، چشم امید به خارج از قدرت و حکومت خودی می بندد و برای روز مبادای خیالی خویش، دستاویزی در آن سوی مرزهای عقیدتی، جغرافیایی و سیاسی می جوید و شفیع و واسطه ای دست و پا می کند، سرانجام به خیانت می افتد. او برای جلب محبت و حمایت دوستان خیالی اش، اسراری را از جبهه خودی به دشمن گزارش می کند و همچون حاطب بن ابی بلتعه مرتکب خیانت می گردد. (80) همه ستون پنجم ها و جاسوس های نظامی و غیر نظامی از این آبشخور می نوشند و دشمنان یک ملت و کشور، از چنین منافقانی سود می جویند.

چنین است که حضرت علی علیه السلام نفاق را اوج خیانت دانسته اند. (81)

2. 6 حق کشی

زندگی در یک جامعه بشری، مسئولیت هایی را بر عهده هر عضو می گذارد، و افراد با عمل به آنها از احترام اجتماعی و قانونی برخوردار می شوند. این تعهدات، متقابل و بر اساس قاعده عمومی عدل و انصافند و با معیار و قاعده حق، سنجیده می شوند. اگر قواعد عمومی و مسئولیت های اجتماعی برای فردی غیر قابل قبول و یا همراه شک و تردید باشد، او می کوشد تا هرگاه و هرجا و تا آن اندازه که ممکن است، از زیر بار این مسئولیت ها شانه خالی کند و حق و حقوق دیگر افراد اجتماع را نپردازد. این حقوق چه مالی و چه معنوی، تکالیفی را در پی دارد که بر شخص ناهمگون با اجتماع سنگین می نماید. کسی که فقط از روی حقارت و خواری نفس، با اجتماع همراهی می کند و تنها در پی امنیت خویش است، نه به فرهنگ و آداب

و قوانین اجتماع محل زندگی خود اعتقاد و علاقه دارد، نه به امنیت جامعه می اندیشد و نه به سامان یافتن آن اهمیتی می دهد؛ به جهاد برنمی خیزد و پشتیبانی مالی و حقوق و مالیات واجب خود را ادا نمی کند.

دو حدیث گرانبها از امام علی علیه السلام ناظر به همین حالت در پاره ای از انسان ها است: