دانستنیهای علوی1 صفحه 474

این آیات در اواخر سال نهم نازل شد و رسول خدا (ص) موظف شد در ذی حجه همان سال و به هنگام اجتماع مشرکان در مکه، آیات مزبور را به آنان ابلاغ کنند.

عموم کتاب های دست اول و منبع در تاریخ اسلام ذیل نقل وقایع سال نهم، بسیاری از تفاسیر قرآن ذیل تفسیر سوره برائت آورده اند که رسول خدا (ص) در اجرای فرمان الهی ابوبکر را خواست و آیات برائت را به وی سپرد و او را مأمور ابلاغ آن کرد. پس از خروج ابوبکر از مدینه جبرئیل بر پیغمبر اکرم (ص) نازل شد و عرض کرد خدا می فرماید: «لا یؤدی عنک إلا أنت أو رجل منک» یعنی: (این آیات را) کسی نمی رساند، مگر شخص تو یا مردی که از تو باشد. در پی این فرمان بود که رسول خدا (ص)، علی (ع) را فراخواند و او را در پی ابوبکر فرستاد تا آیات برائت را از وی بگیرد و خود آنرا ابلاغ کند.

ابلاغ این آیات که به فرمان خداوند تنها در صلاحیت پیغمبر اکرم (ص) و «کسی که از اوست» می باشد، نشان دهنده آن است که پس از این

فرمان، هر کسی را که پیغمبر (ص) به جای خود اعزام دارد، در واقع قائم مقام و جانشین اوست.

برخی اهل تسنن گمان برده اند که اعزام علی (ع) به این مأموریت و عزل ابوبکر به این سبب بوده است که لغو پیمان باید توسط کسی که آن را منعقد کرده و یا یکی از خویشان او صورت گیرد، و نیز رسالت علی (ع) در این مورد (برائت جویی از شرک و مشرکان) از سنخ رسالت هایی است که همه شایستگان از مؤمنین می توانستند عهده دار آن شوند. برخلاف این تصور علمای شیعه معتقد هستند مأموریت علی (ع) اشتراک در رسالت پیغمبر (ص) را می رساند که هیچ کس دیگر شایستگی آن را ندارد؛ زیرا تنها به برائت جستن از مشرکان (که وظیفه و رسالت همه مؤمنان شایسته است) ختم نمی شود، بلکه علاوه بر آن شامل اعلام و ابلاغ احکام الهی و ابتدایی جدیدی بود که تا پیش از آن، رسول خدا (ص) آنها را تبلیغ نکرده و وظیفه نبوت و رسالت خود را در این باره انجام نداده بود و آن احکام را به کسانی که باید ابلاغ کند، نرسانده بود. بنابراین جز خود آن حضرت یا مردی از خودش کس دیگری نمی توانست آنها را به مشرکان و زائران مکه برساند. احکامی که در ابلاغ آنها توسط علی (ع) در روز حج اکبر سال نهم میان مسلمانان هیچ تردیدی نیست عبارتند از:

1 لغو عهد و پیمان اسلام با مشرکانی که محدود به زمان و مدت معینی نیست. بنابراین تنها این پیمانها تا چهار ماه اعتبار دارد.

2 نهی از عریان طواف کردن که از عادات زشت جاهلیت بود

و پس از فتح مکه تا این زمان تحریم نشده بود.

3 از این سال به بعد هیچ مشرکی حق ندارد به طواف و زیارت خانه خدا بیاید. (136)

اما نحوه ابلاغ آیات برائت و این احکام توسط امیرالمؤمنین (ع) چنین بود که رسول خدا (ص) آیات نازله را به ابوبکر داد تا به مکه رود تا در اجتماع زائران مکه به مشرکان ابلاغ کند. همین که ابوبکر از مدینه خارج شد و در مسیر مکه به راه افتاد، جبرئیل بر پیغمبر (ص) نازل شد و عرض کرد: خداوند بر تو درود می فرستند و می فرماید (این ابلاغها) را کسی به جز تو یا مردی که از تو باشد، نمی رساند. پس رسول خدا (ص) علی علیه السلام را خواست و فرمود: بر شتر من غضباء سوار شود و در پی ابوبکر برو و آیات برائت را از او تحویل بگیر و به مکه ببر و با ابلاغ آن پیمان با مشرکان را لغو کن. ابوبکر هم به میل خود واگذار که اگر خواست با تو به مکه آید یا به سوی من بازگردد.