دانستنیهای علوی1 صفحه 501

است. (28) عبودیت اگر به خدا انتساب پیدا کند، شخصی به واسطه آن، عنوان «عبدالله» می یابد (29) و اگر به غیر خدا انتساب پیدا کند، عنوان «عبد غیر خدا» می یابد. در کتاب «شرح الاسماء الحسنی» نوشته «حاج ملا هادی سبزواری» آمده است: در شب معراج به پیامبر خطاب شد: «هر چه از سعادت ها که می خواهی درخواست کن! پیامبر گفت: من را به عبودیت خودت منتسب کن! در این هنگام این آیه سبحان الذی اسری بعبده … نازل شد» . (30)

تفاوت عبودیت با عبادت، بنابراین معنا (جدا از مسئله تقدیس)، این است که عبادت از مقوله «فعل» و عمل است که انسان انجام می دهد، اما عبودیت «صفت» است که انسان به آن متصف می شود. مثلا می گویند: فلانی «صفت عبودیت» دارد، اما نمی گویند «صفت عبادت» دارد (بلکه فاعل آن است).

این در صورتی است که عبودیت به معنای «اسم مصدری» در نظر گرفته شود، اما اگر به صورت «مصدر متعدی» لحاظ شود، به مفهوم «بندگی کردن» است، که از مقوله فعل و عمل است و اگر به همین معنا به خدا انتساب یابد (بندگی خدا کردن)، در این صورت از نظر مصداق با عبادت یکی خواهد شد. (31) بنابر معنای اول نیز، عبادت لازمه عبودیت است و از آن قابل تفکیک نیست.

جایگاه عبادت و عبودیت در ادیان الاهی

عبادت و عبودیت، در ادیان الاهی جایگاهی مهم و اساسی دارد و جزء تفکیک ناپذیر مذهب به شمار می رود. همان گونه که «توحید» رکن دین در وجهه اعتقادی آن است «عبادت» رکن دین در وجهه سلوکی آن است. دین حقیقی، بدون عبادت و پرستش هرگز وجود نداشته است. رسالت مشترک پیامبران ایجاد، گسترش و تعمیق روح

عبودیت در میان مردم و پرهیز دادن آنان از عبادت غیر خدا بوده است: «به راستی در میان هر امتی پیامبری برانگیختم [تا اعلام کند] که خدا را عبادت کنید و از طاغوت بپرهیزید. (32)

حضرت علی علیه السلام هدف بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله را چنین بیان می کند:

خداوند تبارک و تعالی محمد را مبعوث به حق کرد تا بندگانش را از عبادت بندگان به عبادت خدا و از پیمان بندگان به پیمان خدا، و از اطاعت بندگان به اطاعت خدا و از ولایت بندگان به ولایت خدا بیرون بیاورد» . (33)

از دیدگاه ادیان توحیدی، تکامل حقیقی و همه جانبه انسان جز با پرستش خداوند و حرکت در خط عبودیت او میسر نیست. برترین و کامل ترین انسان ها کسانی هستند که به اوج عبودیت و پرستش رسیده اند. مقام رفیع «نبو» نیز تنها پس از دست یابی به مرتبه بالای عبودیت امکان پذیر بوده است. قرآن، پیامبران را در بسیاری از موارد به همین عنوان یعنی «عبدالله» یاد می کند. (34)

علی علیه السلام اسوه عبادت و عبودیت