دانستنیهای علوی1 صفحه 508

اصولا هیچ چیز و هیچ کس صلاحیت آن را ندار که انسان (با آن همه

کرامتش) خود را در بندگی او در آورد، جز خداوند که کمال مطلق است و بندگی او نیز کمال برتر: «به نده دیگری مباش در حالی که خداوند تو را آزاد آفرید» . (88)

. 2 توکل

یکی از دستاوردهای عبودیت (یا یکی از مراتب آن) توکل و اعتماد به خداوند است. در سخنان امیرالمؤمنین علیه السلام (و دیگر معصومان) به موارد زیادی بر می خوریم که توکل خویش را با عبارت هایی چون «علیه توکلت»، «علیه توکلی»، «علی التکلان» و … (89) اظهار داشته اند اعتماد به ربوبیت خداوند از آن جهت است که خداوند به مقتضای رحمانیتش (و با توجه به ظرفیت و عملکرد عبد) بهترین سرنوشت را برای عبد رقم می زند و آنچه خیر اوست برای او پیش می آورد. خود این اعتماد نیز افزایش عنایت و رحمت خداوند را در پی دارد. امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: «کسی که بر خدا توکل کند، خدا او را کفایت می کند» (90)

. 3 صبر و ظرفیت روحی

عبودیت خداوند، «شرح صدر» و ظرفیت روحی وسیعی به انسان می بخشد، به گونه ای که حتی در سخت ترین شرائط از تحمل و رضای خاصی برخوردار است. عبد خدا می داند، تا وقتی که در مسیر عبودیت قرار دارد، هر چه پیش بیاید و خدا برای او رقم بزند، به صلاح و سداد اوست. از این رو سختی ها و مشکلات برای او تحمل پذیر می شود و نه تنها او را از پا نمی اندازد که حتی گاه نشاط و توان او را افزایش می دهد. قرآن درباره مؤمنانی که مورد تهدید واقع شده اند می فرماید: [آنها نه تنها از تهدید دشمنان نترسیدند که ] بر ایمان آنها افزود و گفتند: خدا ما را بس

است و خدا نیکو حمایتگری است. (91) «عبد خدا»، درباره مشکلات و سختی ها همان دیدی دارد که مولا می فرماید: «برای خدا در [حالت رفاه و] آسانی، نعمت تفضل است و در [حالت ] سختی، نعمت پاک شدن [از گناه ] است. (92) چنین دیدگاهی به انسان ظرفیت و بردباری فوق العاده می بخشد.

عبودیت، آثار و دستاوردهای فراوان دیگری دارد، که چون شبیه دستاوردهای عبادت است، در آن بخش به پاره ای از آنها اشاره می شود.

2 - عبادت

یادآوری