دانستنیهای علوی1 صفحه 528

معرفت و آگاهی، بستر اصلی رویش حس عبادت و عبودیت در انسان است. زیرا روح عبادت و عبودیت، خضوع است و خضوع زمانی تحقق می یابد که انسان عظمت و بزرگی معبود را درک کند و بشناسد. (200) جمال و جلال و کبریایی پروردگار است که به نده را به خشوع و خاکساری و عبودیت وا می دارد و کسی که از این معرفت بی بهره است، از آن احساس ارزشمند محروم است. از این رو فرشتگان که آگاهی مستمر از عظمت خداوند دارند در عبادت دائمی پروردگارند. (201)

از سوی دیگر، گرایش به عبادت و عبودیت در گرو احساس نیاز به آن دو است. این احساس زمانی به انسان دست می دهد که وی به نقش اساسی و تعیین کننده عبادت و عبودیت در تکامل و خوشبختی خود واقف گردد و بداند که استعداد و ظرفیت آدمی

به گونه ای است که بدون آن دو به فعلیت کامل و همه جانبه نمی رسد.

به سخن دیگر، گرایش به عبادت و عبودیت از دو معرفت اساسی سرچشمه می گیرد، یکی «خداشناسی» و دیگری «خودشناسی» . هرچه در این دو زمینه آگاهی انسان عمیق تر و ریشه دارتر باشد عبادت و عبودیت او هم از معنا و وزن بیشتری برخوردار می گردد. پیامبر صلی الله علیه و آله خطاب به حضرت علی علیه السلام می فرماید:

«دو رکعت نماز عالم از هفتاد رکعت نماز عابد [بدون علم ] برتر است» . (202)

طبقه بندی عابدان نیز از همین مایه یعنی معرفت سرچشمه می گیرد و بدین لحاظ می توان گفت به تعداد عبادت کنندگان انواع عبادت وجود دارد.

2 - کمک و توفیق خواستن از خداوند

خداوند آفریننده جهان و مبدء همه خیرات و برکات است و هموست که خواهش و نیایش بندگان را با مهربانی می شنود و بدان پاسخ می دهد. توفیق عبادت و عبودیت، که نعمت بزرگ خداوندی است، را باید از خود او خواست و بر این خواست پای فشرد تا به مطلوب رسید. مولا می فرماید:

«علیک بالاستعانه بالهک و الرغبه الیه فی توفیقک» (203)

«بر توست که از خدایت کمک بگیری و توفیق را از او طلب کنی» . خود آن بزرگوار نیز همواره دست نیاز به سوی پروردگار داشت و برای انجام وظایف عبودیت از او کمک می طلبید؛ « … والتعینه علی وظایف حقوقه» (204)؛ «از خداوند برای ادای حقوق او یاری می جویم» .