دانستنیهای علوی1 صفحه 529

3 - جدیت و پشتکار

نهادینه کردن روح عبودیت در انسان، همچون دیگر فضایل و ارزش ها، نیاز به برنامه و تمرین و تلاش دارد. همان گونه که عواملی چون فطرت و عقل، انسان را به سوی عبادت و تکامل سوق می دهند، عوامل متعددی از شهوت، هوای نفس و مانند آن انسان را از عبادت و عبودیت باز می دارند. این اراده و جدیت و پشتکار است که می تواند عوامل منفی را خنثی کند و انسان را در طریق عبودیت و بندگی قرار دهد. امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

«نفس خود را برای اطاعت رام کن» . (205)

و همچنین می فرماید:

«نفس های خود را به ترک عادت ها [ی ناپسند] و کشیدن آن با اطاعت رام کنید» . (206)

اصولا نفس انسان نیاز به مدیریت و تدبیر دارد و باید متناسب با حالت ها و گرایش های مثبت و منفی آن با ظرافت و دقت عکس العمل نشان داد. گاه باید بر او

سخت گرفت، گاه ملایمت کرد، گاه تنوع ایجاد کرد و … از این رو مولا می فرماید:

«تدبیر نفس، بهترین تدبیرهاست» . (207)

بدین منظور حتی باید نفس را برای اعمال نیک، از جمله عبادت، فریب داد. امیرالمؤمنین علیه السلام در این زمینه می فرماید:

«خادع نفسک فی العباده …»؛ (208) «نفس خود را در راه عبادت فریب ده …»