دانستنیهای علوی1 صفحه 531

سخنان حکیمانه و بلیغ اگر از قلبی پاک و دلسوز برخیزد و بر دلی تشنه و مستعد فرو نشیند گاه از چنان تأثیری برخوردار است که ممکن است شنونده بر اثر آن قالب تهی کند و مرغ جانش به پرواز درآید. چنان که این قضیه در مورد یکی از اصحاب بزرگوار و مستعد حضرت علی علیه السلام به نام «همام» اتفاق افتاد و او پس از شنیدن خطابه پرشور و عرفانی آن حضرت نقش بر زمین گشت. (212)

در اینجا مناسب است به یکی از موعظه گرهای «صامت» که در متون دینی و سخنان امیرالمؤمنین علیه السلام بسیار بر آن تأکید شده است اشاره شود. و آن موضوع «یاد مرگ» است. توجه هوشیارانه و مداوم به مسئله مرگ و باور این نکته که دیر یا زود مرگ به سراغ انسان خواهد آمد و بالاخره قیامت با ویژگی های خاص خود برپا خواهد شد، آثار و پیامدهای بسیار مطلوبی دارد. حضرت علی علیه السلام می فرماید:

«واعظی چون مرگ کافی است» . (213)

در متون دینی «یاد مرگ» به عنوان یکی از مهمترین عوامل تربیتی و سلوکی شناخته شده است، زیرا یاد مرگ انسان را در خوف رجاء مستمر و آماده باش دائمی قرار می دهد و چنین حالتی شخص را از گناه باز می دارد و به سوی عبادت سوق می دهد. حضرت می فرماید:

«کسی که در انتظار مرگ باشد به سوی نیکی ها شتاب می کند» .

به همین دلیل، «ذکر موت» در برخی روایات به عنوان «عبادت» تلقی شده است. (214)

عوامل بازدارنده از عبادت و عبودیت

توضیح

بسیاری از

کسانی که به ظاهر معتقد به مبدء و معاد هستند و در بعد نظری به اهمیت و ضرورت عبادت اعتراف دارند، در عمل آن چنان که باید موفق به انجام وظایف عبودیت نیستند. این واقعیت نشان می دهد که عبادت و عبودیت، عوامل بازدارنده نیرومندی دارد که آدمی را، در صورت غفلت، در دام خود گرفتار می کند و از برکات سرشار پرستش خداوند محروم می سازد.