دانستنیهای علوی1 صفحه 588

جامعه شناسی

مقدمه

یکی از مسائل در باب جامعه شناسی مسأله اصالت فرد و اصالت جامعه است. اندیشه مندان مکتب لیبرالیسم مدافع نظریه اصالت فردی باشند. در مقابل، گروهی دیگر از جامعه شناسان از نظریه اصالت جامعه دفاع می کنند.

بر اساس نظریه اصالت فرد، در عالم خارج، حقیقتا چیزی جز افراد، که در هویت و اثر، مستقل از یکدیگر هستند، وجود ندارد. جامعه یک امر اعتباری است و وجود حقیقی ندارد، آنچه وجود حقیقی و اصیل دارد، افراد انسان هستند که به نحو مستقل اهداف و ارزش ها را انتخاب نموده، راههای دست یابی به آنها را بر می گزیند و

هویت و شخصیت خود را می سازد. همین هویت های مستقل افراد، هویت اعتباری جامعه را می سازد.

پس این انسان در همه کوشش هایش مصالح فردی را مدنظر قرار می دهد و برای امری اعتباری تلاشی نمی کند و بر اساس دیدگاه لیبرالیستی همه سعی افراد باید جهت برآوردن امیال شخصی سازمان دهی شود و منافع و مصالح جامعه اعتباری از رهگذر پی گیری منافع و مصالح امر اصیل افراد تامین خواهد شد. مفاهیم اجتماعی را باید با توجه به مفاهیم دال بر افراد، رفتار و روابطشان تعریف نمود. همچنین نظم های اجتماعی باید بر اساس انگیزه، اعتقاد و قابلیت های فرد صورت پذیرد.

به نظر می آید بسیاری از الگوهای اقتصاد سرمایه داری لیبرالیستی متأثر از این دیدگاه باشد. یکی از محققان اقتصاد اسلامی می نویسد:

به نظر می رسد در اقتصاد سرمایه داری در بخش کلان اقتصادی این شیوه یکی از روش های غالب الگوسازی است. الگوی مصرف کل و پس انداز کل و سرمایه گذاری کل، عرضه و تقاضای کل در بازار کالا، تقاضای و عرضه کل در بازار کار و بازار پول از همین روش ساخته می شود. یعنی ابتدا الگویی که توضیح دهنده رفتار مصرفی یا سرمایه گذاری و … فرد نمونه است، ساخته می شود، سپس الگوی کلان از جمع افقی الگوهای فردی به دست می آید و متغیرهای خرد، مانند قیمت یا مقدار یک کالا که در الگوهای فردی به کار رفته بود، به متغیرهای کلان، مانند نرخ تورم و تولید کل، در الگوی فراتر تبدیل می شود. (106)

بر اساس نظریه اصالت جامعه، هویت و روح جمعی غیبت و اصالت دارد؛ افراد وقتی در درون جامعه قرار می گیرند، در پرتو آن، روح جمعی حاکم بر جامعه هویت شخصی پیدا می کند

و احساسات، عواطف، تمایلات و اندیشه های آنها شکل می گیرد. (107)