دانستنیهای علوی1 صفحه 593

برکات، جمع برکت، به موهبت های ثابت و پایدار گفته می شود، در مقابل چیزهای گذرا، در معنای برکت، کثرت، خیر و افزایش وجود دارد. برکات شامل برکت های مادی و معنوی می شود. از این آیه استفاده می شود که باید اکثریت جامعه اهل ایمان و تقوا باشند (أهل القری) تا مشمول الطاف و برکات شوند ونیز می توان استفاده کرد که سرمایه گذاری روی فرهنگ معنوی جامعه، بازده اقتصادی هم دارد. (128)

گفتار فوق ناظر به امدادهای غیبی به عنوان کلیدی در گشایش درهای خزائن غیب را یکی از آثار تقوا برای جامعه معرفی می کند. اما شاید بتوان گفت که این آیه علاوه بر پیامدهای ذکر شده، به آثار عقلی و عملی تقوا نیز اشاره دارد: «ایمان و تقوا یعنی اعتقاد به حضور دائمی ذات باری تعالی در همه امور اجتماع. حاصل این ایمان و تقوا عبارت است از اخلاق کاری صحیح، معاملات درست، تولید مفید و کارآ، پرهیز از اسراف و تبذیر، عدالت در فعالیت های اقتصادی که به دنبال آن، اقتصادی پویا و بالنده به وجود می آید و بی ثباتی درونی اقتصاد از بین خواهد رفت.» (129)

عدل و داد

اجرای عدالت، ضروری ترین نیاز هر جامعه است. اساس عالم آفرینش بر عدل و حق پایدار است.

در عرصه مسائل اقتصادی نیز همین نقش را برای عدالت بیان کرده اند. امام علی (علیه السلام) در کلماتشان به نقش عدل اشاره می فرمایند: «بالعدل تتضاعف البرکات.» (130) به وسیله برقراری عدالت، برکات و نعمت های خدای متعال

فزونی می یابد. همچنین در بیان ذیل به نقش اجرای عدالت در گشایش و آسایش جامعه تصریح دارند:

درباره زمین هایی که عثمان در زمان خلافت خود به این و آن داده بود، امام (علیه السلام) آنها را به مسلمانان بازگردانید و فرمود:

به خدا سوگند. اگر چیزی را که عثمان بخشیده، نزد کسی بیابم، آن را به صاحبش باز می گردانم، هر چند، آن را کابین زنان کرده باشند یا بهای کنیزکان. در عدالت گشایش است و آن که از دادگری به تنگ آید از ستمی که بر او می رود، بیشتر به تنگ می آید. (131)

یاری خدا

در قرآن، روایات معصومین (علیه السلام) از جمله در کلمات امام علی (علیه السلام) فراوان آمده است که اگر کسی خدای متعال را یاری دهد، در مقابل، خدا نیز او را یاری خواهد رساند. تردیدی نیست که یاری رساندن خدا جز عمل به دستوارت الهی در عرصه های فردی و اجتماعی نیست. خدای متعال در قرآن بر یاری کسی که او را یاری رساند تاکید دارد: «و لینصرن الله من ینصره» . (132) به خداوند قطعا کسی را که او را یاری کند، یاری خواهد نمود. امیرالمؤمنین (علیه السلام) به یکی از زمینه هایی که کمک به خدا موجب یاری اقتصادی خدای متعال می شود، می فرماید: