دانستنیهای علوی1 صفحه 630

اما این اشکال در صورتی وارد است که خبر ابن سیرین منحصر به این طریق باشد، در صورتی که ابن ضریس از نضربن شمیل به نقل از عوف از ابن سیرین از عکرمه دو خبر نقل می کند، و هر دوی آنها مربوط به جمع و کیفیت تنظیم مصحف امام می باشد. (9) در آن صورت واسطه میان ابن سیرین و امام، عکرمه می باشد، و خبر از انقطاع درآمده و عکرمه بربری مولی عباس از کسانی است که حضرت را به خوبی درک کرده و جزو خوارج بوده است.

3 بر فرض که مشکل انقطاع حل شود، طریق خبر دارای مشکل است، چون اشعث بن سوار کندی

از محمد بن سیرین نقل می کند و اشعث لین الحدیث و کسی است که در نقل خبر از دیگران تساهل دارد. (10)

دیدگاه مورخین و مفسرین درباره مصحف امام علی علیه السلام

تا کنون آنچه بیان شد، نقل روایات در کتب اهل سنت و شیعه بود و از آنجا که نقل اعم از پذیرش و قبول است، گو اینکه برخی از محدثین اهل سنت به نقد یا توجیه این روایات برآمده بودند، یا کسانی مانند سلیم بن قیس و طبرسی و ابن شهرآشوب با موضع قبول و دفاع به نقل این اخبار پرداخته بودند، اما کمتر در این نوشته ها تحلیل و توصیف مستقلی از روایات انجام گرفته است.

اما کسانی در گذشته و هم اکنون وجود دارند که به نقل مستندات تاریخی بسنده نکرده و به توصیف و تحلیل آن پرداخته اند.

یعقوبی (م 292) یکی از این کسانی است که به تفصیل درباره مصحف امام علی اظهار نظر کرده و با توصیفات مخصوص و انحصاری درباره چگونگی این مصحف می پردازد و از ترتیب خاص سوره ها گزارش می دهد بدون آنکه منابع این توصیفات را برشمارد. از آنجا که وی از نخستین کسانی است که درباره این مصحف نظر داده و با شرح گسترده توصیف کرده، از نظر تاریخی بسیار مهم و قابل توجه به نظر می رسد، هر چند که مطالب او جای نقد و تأمل بسیار است.

او در این گزارش می نویسد:

«برخی روایت کرده اند که علی بن ابی طالب پس از وفات پیامبر خدا آن را فراهم ساخت و بر شتری نهاده پیش جمعیت آورد و گفت: هذا قرآن قد جمعته. این قرآنی است که من آن را گردآورده ام. حضرت آن را به هفت

جزء و بخش تقسیم کرده بود. بعضی گفته اند، که علی گفت: قرآن بر چهار بخش نازل شده است. از نکات دیگر توضیحات یعقوبی و نامگذاری وی از سوره هاست که با گزارش دیگران متفاوت آمده است. مثلا سوره قصص را به نام سوره موسی و فرعون، سوره جاثیه را به نام سوره زمر شریعت، وصف کرده است، یا در بسیاری از موارد نام سوره با آیه نخست آن آمده، مانند سوره انا اعطیناک الکوثر، سوره انا ارسلنا نوحا، سوره قل اوحی الی (11).