دانستنیهای علوی1 صفحه 640

1 این کتاب چه ماهیتی داشته، آیا از مقوله تفسیر بوده یا از ماهیتی حدیثی، تاریخی یا فقهی برخوردار بوده است.

2 این کتاب دارای چه ویژگیهایی بوده است. در مورد مصحف امام، گفتیم چه ویژگیهایی داشته و قرآن پژوهان این ویژگیها را شمارش کرده اند، آیا می توان از مجموع روایات کتاب علی، مشخصات و ویژگیهای این کتاب را به دست آورد.

3 آیا منابع کتاب علی روایات شیعه است یا در کتابهای اهل سنت به آن اشاره شده است.

4 اگر معلوم شود این کتاب بیشتر، مشخصات یک کتاب دینی را داشته، به این معنا که گرایش مطالب آن به شرح آیات و توضیح مطالب تاریخی و فقهی قرآن است، این سئوال مطرح است که چه نسبتی به مصحف امام داشته، آیا مصحف امام و کتاب علی یکی بوده اند، آیا مصحف بخشی از کتاب علی بوده یا بر عکس، یا مصحف کتاب مستقلی بوده و کتاب علی نوشته ای دیگر.

مشخصات کتاب علی علیه السلام

از مجموع روایات کتاب علی چندین نکته قطعی به نظر می رسد:

1 کتاب علی، تألیف بوده است و حضرت شخصا آن را به نگارش در آورده است و این گونه نبوده که حضرت صرفا کاتب این نوشته باشد.

معمولا تفاوتی میان مقرر و کاتب است. کاتب وظیفه دارد آنچه را کسی دیگر می گوید کلمه به کلمه بنویسد و نظم و ترتیب و فصل بندی املا کننده را رعایت

کند. اما مقرر مطالب دیگری را تقریر و به نگارش در می آورد، اما تنظیم، ترتیب و بسیاری از مسائل کتاب از آن نویسنده است، می گویند مطالب مربوط به گوینده است، اما ترکیب و تألیف حتی برخی توضیحات از نویسنده و مقرر است.

اینکه در روایات آمده کتاب علی است، به خط علی است، خط به دست علی و با انگشتان وی نوشته، تاکیدی است بر اینکه این کار منتسب به حضرت و متعلق به وی است، خصوصا این تعبیر که امام باقر می فرماید: ان علیا کتب العلم کله (63). یا امام صادق می فرماید: اما إنک ان رایت کتابه لعلمت أنه من کتب الأولین. (64) هر آینه اگر ببینی کتاب علی را، می فهمی که این کتاب از کتب اولین است.