دانستنیهای علوی1 صفحه 651

البته این توضیحات به این معنا نبود که حساسیت ها در مورد اصحاب ائمه کم بوده یا حساسیت مسئله در عصرهای بعدی کاسته شده است. در تاریخ آمده است که در اثر این وضعیت آثار و روایات بسیاری از ائمه و صحابه آنان از

دست رفته است. درباره محمد بن ابی عمیر آمده است که چون او را گرفته و به زندان انداختند، خواهر او از ترس آنکه مبادا روایات ائمه و نام راویان به دست مأموران بیافتد دفن کرد، در نتیجه نوشته های بسیاری از او نابود شد و تنها 40 جلد از آنها باقی ماند. (120)

به این جهت اگر مصحف امام علی با آن وضعیت آغاز دوران خلافت، که با بی اعتنایی مواجه شد و در مرحله بعدی در دوران زمامداری حکومت حضرت همواره در معرض امواج توفان فتنه ها و جنگها در تزلزل بود، زمینه عرضه و استفاده را نداشت. پس از فوت حضرت این وضعیت سخت و سخت تر شد و بنی امیه علویان را به شدت در تنگنا و سختی قرار دادند، لذا نمی توان پنهان ماندن مصحف امام را به حساب برنامه ای برای از دسترس دور کردن گذاشت، شرایط طبیعی و اجتماعی و سیاسی چنین ایجاب کرد که امام و فرزندانش نتوانند این مصحف را برای استفاده دیگران در اختیار بگذارند، البته امام علیه السلام برخی نوشته هایی داشته که به علوم و اسرار خاصی مربوط بوده و نمی خواسته اند در دسترس افراد بگذارند و جزو علوم اختصاصی اهل بیت محسوب می شده، اما بی گمان مصحف امام از آن موارد نبوده است.

به این جهت امام علی و سایر ائمه اهل بیت علیه السلام به جای واگذاری متن مصحف به اصحاب به نقل احادیث آن مصحف و کتاب علی می پرداختند و روایاتی را به مناسبت پرسشهایی که از آنان می کردند، یا در ضمن بیان احکام و تفسیر آیات و شأن نزول آنها مطالبی را نقل می کردند. (121) اما

متن کامل این کتاب چه شده و در اختیار چه کسی است، از بعضی روایات استفاده می شود که این مصحف در اختیار ائمه بوده و دست به دست می گشته تا به حضرت ولی عصر (عج) رسیده و هم اکنون در دست ایشان موجود است. (122)

پیگیری ها برای جستجوی مصحف

با تمام این احوالی که یاد کردیم، یاران و علاقمندان به امام همام چنین نبود که در جستجوی مصحف امام نباشند و علاقه ای برای یافتن و در اختیار گرفتن و دست کم، دیدن آن نباشند. ابن سیرین در توضیحاتی که از مصحف امام می کند می گوید: من در جستجوی این کتاب برآمدم و نامه ای به مدینه نوشتم و از دیگران برای پیدا کردن آن کمک خواستم اما به آن دست نیافتم. (123) ابن الندیم می گوید این مصحف در نزد آل جعفر بود و من آن را در زمان خودمان در نزد ابویعلی حمزه حسنی دیدم که مقداری از صفحات آن از بین رفته بود و به خط امام هم بود. اما به نظر می رسد که می خواهد مشخصات این نسخه را توضیح دهد ولی سرنوشت نسخه او به جایی می رسد که این قسمتها نابود شده است. (124)

آقای رامیار معتقد است چون ابن الندیم الفهرست را حدود 377 هجری تألیف کرده، نشان می دهد که نسخه ای از این مصحف تا اواخر قرن چهارم هجری نزد بنی حسن بوده است. (125) اما واقعا معلوم نیست تشخیص ابن الندیم و آل حسن از خط امام امیرمؤمنان علیه السلام و انطباق آن با مصحف معهود صائب باشد، چه بسا از مصاحفی باشد که منسوب به امام است، ولی در صحت آن تردیدهای بسیار شده است. (126)

مصحف های منسوب به امام علیه السلام

در اینجا و آنجا در میان کتابخانه ها و موزه ها مصحفهایی وجود دارد که گفته می شود از آن امام علی است و یا در پانوشت آن آمده است که بخط علی بن ابی طالب است. این انتسابها تنها اختصاص به امام ندارد، بلکه درباره دیگران چنین انتسابهایی