دانستنیهای علوی1 صفحه 655

است.

الف: کلینی از طبقه نهم است و علی بن حکم راوی کلینی از طبقه ششم. کلینی نمی تواند مستقیما از این فرد نقل روایت کند، پس باید در این میان افرادی بوده باشند که در طریق افتاده اند، و چون معلوم نیست طریق کلینی به علی بن حکم چه کسانی هستند، سند حدیث به ظاهر صحیح مورد خدشه جدی است. (146)

ب: علی بن حکم مرد نابینایی بوده و از افراد بسیاری حدیث شنیده و به حافظه سپرده و از دیگران خواسته در دفتر او بنویسند، مطمئن نیستیم که هر آنچه او شنیده در کتاب او وارد شده باشد، زیرا در عهد امام صادق کسانی مانند سعید بن مغیره و ابوالخطاب و افراد دیگری کارشان نسخه نویسی و وارد کردن مطالب جعلی به نام امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام بوده، لذا بسیار محتمل است این خبر سازان دروغ نویس نسخه علی بن حکم را به دلخواه خود تغییر داده باشند و از این موارد در تاریخ فراوان دیده شده است. مثلا یونس بن عبدالرحمن آنچه را که از کتابهای اصحاب امام صادق رونویس کرده بود با این دلنگرانی به امام رضاعلیه السلام عرضه کرد و آن حضرت حدیثهای جعلی آنها را مشخص فرمود. (147)

جالب اینجاست که آنچه مرحوم کلینی نقل کرده شبیه مطالبی است که عامه از ابی بن کعب نقل کرده اند که گفته اند: سوره احزاب که اکنون 73 آیه است در اصل به اندازه سوره بقره یعنی 286 آیه بوده است. (148) یعنی در حدود چهار برابر سوره احزاب. همینطور از عبدالله بن عمر نقل کرده اند که گفته است هیچ کس از

شما نباید بگوید: من همه قرآن را یاد گرفته ام، هیچ کس از قرآن خبر ندارد، قسمت های زیادی از قرآن از بین رفته است. (149) و روایات دیگری که از طرق عامه توسط راویان حدیث ساز در جهت تحریف قرآن و سبک کردن جایگاه رفیع این کتاب آسمانی نقل شده و هیچ ارزش تاریخی و علمی ندارد. (150)

ج: در برخی نسخه های کافی عدد عشر وجود ندارد (یعنی سبعه عشر آلاف) قهرا طبق این نسخه عدد آیات قرآن سبعه آلاف (یعنی هفت هزار) می شود و تعبیر تخمینی آیات قرآن (از 6236 آیه) به هفت هزار غیر طبیعی نیست (151). در موارد زیادی این روش متداول است که بجای عدد شکسته از عدد سر راست استفاده می شود.

د: در روایت کافی نیامده که در مصحف امام عدد آیات این مقدار بوده است، تا به روایات مصحف امام اشکال گرفته شود، آنچه میرزای نوری به نقل از مازندرانی از کتاب سلیم نقل کرده ناظر به مصحف امام علی است که گفتیم چنین عبارتی در کتاب سلیم نیست و در کتاب کافی گرچه با همه اشکالات تعبیر به هفده هزار آیه است (نه هیجده هزار آیه)، اما ناظر به کتاب امام نیست.

ه: محقق کتاب کافی در پاورقی حدیث یاد شده گفته است شاید اختلاف در اعداد آیات از ناحیه چگونگی تقسیم بندی آیات است و نه اینکه قرآن کم و زیاد شده باشد (152).

6 هیچیک از اصحاب از نظر و عمل، به این روایات توجه نکرده و به عنوان اخبار شاذ و نادر به حساب آورده اند. (153)

کاری از: سید محمد علی ایازی