دانستنیهای علوی1 صفحه 693

عبدالحمید کاتب اساس موفقیت خود در صنعت انشا را حفظ هفتاد خطبه از خطابه های امام علی (ع) می داند. (85)

اصبغ بن نباته که از اصحاب آن حضرت بود، یک صد بخش از مواعظ امام علی (ع) را حفظ کرده بود و آن را گنجی می دانست که انفاق از آن کم نکند، بلکه بر آن بیفزاید. (86) معاویه نیز در مواردی به این فضیلت امام علی (ع) تصریح کرده است. (87) ادیب بزرگ ابوعثمان جاحظ هم به بیانی رسا او را در فصاحت و بلاغت در کتاب «البیان و التبیین» و غیر آن ستوده است. (88) این خصوصیات علی رغم ممانعت بنی امیه از نشر احادیث امام علی (ع) و به خصوص با توجه به

محتوای بسیاری از خطبه ها، باعث ماندگاری کلمات ایشان شد.

ب حکمت ها و کلمات کوتاه

از دیگر شیوه های آن حضرت، استفاده از عبارات حکمت آموز و کوتاه بود که به گونه ای بسیار گویا و کوتاه، معانی بلند معارف در موضوعات مختلف را بیان فرموده است. از دیگر امامان کمتر این همه حکمتهای کوتاه و پرمعنی نقل شده است.

غالب این حکمت ها با استفاده از مفاهیمی روشن و قابل دسترس عموم مردم بیان شده است. شیوایی و جامعیت و کاربردی بودن، همراه با اختصار بیانات آن حضرت، موجب محفوظ ماندن کلمات ایشان در اذهان و نشر آنها شد.

از این رو جاحظ (م 255 ه) اولین کسی است که کلمات کوتاه آن حضرت را به عنوان مائه کلمه گردآورد و عبدالواحد آمدی از علمای قرن پنجم هجری 4000 حکمت از ایشان فراهم آورد و آن را غررالحکم و دررالکلم نام نهاد و پس از آن، عیون الحکم و المواعظ و ذخیره المتعظ والواعظ که 13628 حکمت را دربرداشت، فراهم آمد.

ج نامه ها

مکاتبات و نامه نگاری های آن حضرت که در عصر پس از فوت پیامبر (ص) و غالبا در عصر حکومت و خلافتشان انجام شد نیز، به جهات مختلفی باقی ماند و نشر یافت.

یکی از این جهات نثر قوی و پرمحتوای آن حضرت بود که در آن روزگار کمتر کسی با این قوت می نگاشت و همچنین برخی از این نامه ها به عنوان اسناد تاریخی مطرح بود که باید نامه های آن حضرت در عصر خلافتشان به معاویه و کارگزاران حکومت علوی را از این دست دانست. (89)