دانستنیهای علوی1 صفحه 749

رویداد هراس انگیز نظرخواهی کرد. چند تن از سران مهاجر و انصار، دیدگاه خود را در این باره اعلام داشتند؛ اما به تعبیر خود خلیفه، هیچ کدام نتوانستند در این زمینه با ابوالحسن برابری کنند. (118) امام در بخشی از سخنان خود، از خلیفه می خواهد خود در مدینه بماند و کس دیگری را به فرماندهی سپاه بگمارد. دلیل این دیدگاه کارشناسانه در سخنان امام به خوبی تبیین گردیده است: جایگاه زمامدار در این کار، جایگاه رشته ای است که مهره ها را به هم فراهم آورد و برخی را ضمیمه برخی دیگر دارد. اگر رشته ببرد، مهره ها پراکنده شود و از میان رود، و دیگر به تمامی فراهم نیاید. و عرب امروز اگر چه اندکند در شمار، اما با یکدلی و یک سخنی در اسلام، نیرومندند و بسیار. تو همانند قطب بر جای بمان و عرب را چون آسیاسنگ گرد خود بگردان، و به آنان آتش جنگ را برافروزان؛ که اگر تو از این سرزمین برون شوی، عرب از هر سو تو را رها کند، و پیمان بسته را بشکند، و چنان شود که نگاهداری مرزها که پشت سر می گذاری، برای تو مهم تر باشد از آنچه پیش روی داری.

همانا عجم اگر فردا تو را بنگرد، گوید: «این ریشه عرب است؛ اگر آن را بریدید، آسوده گردیدید»، و همین سبب شود که فشار آنان به تو سخت تر گردد و طمع ایشان در تو بیش تر.

این که گفتی آنان به راه افتاده اند تا با مسلمانان پیکار کنند، ناخشنودی خدای سبحان از عزم آنان به جنگ با مسلمانان از تو بیش تر است و او بر دگرگون ساختن آنچه خود ناپسند می دارد، تواناتر. اما آنچه

از شمار آنان گفتی، ما، در گذشته نمی جنگیدیم به نیروی بسیاری، بلکه می جنگیدیم با چشم داشتن به پیروزی و یاری. (119)

بخش دوم: دوران حکومت علوی

مقدمه

حکومت پنج ساله امیر المؤمنان علیه السلام، آموختنی های بسیار دارد و تصویری زیبا از سیاستمداری دینی را به نمایش می گذارد. برخورد متقابل امام و مخالفان سیاسی، نمایانگر رویارویی فضایل والای انسانی و امیال و رذایل نفسانی است و نشان می دهد که چگونه مردان الهی برای مخالفان خود بیش از خود آنان دل می سوزانند و همواره در اندیشه هدایت آنان به سر می برند؛ چنان که امام علیه السلام درباره قاتل خود فرمود: ارید حیاته و یرید قتلی؛ (120) «من زندگی او را می خواهم و او مرگ مرا.»

مخالفان سیاسی در دوران حکومت

توضیح

امام علی علیه السلام در دوران کوتاه حکومت خویش، به طور کلی با چهار گروه مخالف روبه رو بود که هر یک از سویی بر اصلاحات علوی می تاختند و امام را از پرداختن به برنامه های حکومتی خود باز می داشتند. پیش از بیان این مخالفت ها، تصویری کلی را از این گروه ها از نظر می گذرانیم.