دانستنیهای علوی1 صفحه 758

و نبرد با آنان را موجه می کرد، امیر مؤمنان در میدان نبرد نیز از روشنگری دست نکشید و تا دشمن، خونی را جاری نمی ساخت، فرمان مبارزه صادر نمی کرد.

برای نمونه، جنگ جمل پس از آن آغازید که یکی از لشکریان امام علی علیه السلام قرآنی را به دست گرفته، بیعت شکنان را به کتاب خدا فرا خواند و پاسخ دشمن به این سخنان، رها کردن نیزه هایی بود که از هر سو بر بدنش فرود آمد و به خونش درغلتاند. (250) در جنگ نهروان نیز چندین بار یاران امام با یادآوری شروع تیراندازی از سوی دشمن، از آن حضرت خواستند که فرمان نبرد را صادر کند؛ اما امام همچنان از این کار خودداری می ورزید تا آن گاه که یکی از یاران خویش را در خون خود غرقه دید. (251)

امام علی علیه السلام از لشکریان خود می خواست تا به پیام رسانان دشمن آسیبی نرسانند و هرگاه بر کسی دست یافتند که خود را پیام رسان می خواند و در این ادعا صادق می نماید، او را به خود واگذارند تا پیغامش را برساند و به نزد یارانش بازگردد. (252)

در مکتب امیر مؤمنان، رفتار با دشمن در چارچوبی از مسائل اخلاقی قرار می گیرد؛ به گونه ای که نمی توان برای فرونشاندن کینه های درونی، کشته شدگان را مثله کرد و یا فراریان (253) و زخم خوردگان را از پا درآورد. اگر به خواست خدا شکست خوردند و گریختند، آن را که پشت کرده مکشید و کسی را که دفاع از خود نتواند آسیب مرسانید، و زخم خورده را از پا در میارید. زنان را با زدن بر مینگیزانید؛ هرچند آبروی شما را بریزند یا امیرانتان را دشنام گویند. (254) امام علیه السلام نه تنها با مجروحان دشمن بدرفتاری نمی کرد، بلکه به مداوای آنان همت می گماشت؛ چنان که در جنگ با خوارج، چهل نفر از زخم خوردگان را برای مداوا به کوفه انتقال داد. (255) براساس روایتی دیگر، آنان را که تعدادشان به چهارصد نفر می رسید به خانواده های شان سپرد تا پرستاری کنند و خود به مداوای شان بپردازند. (256)

امیر مؤمنان علیه السلام برای از میان بردن دشمنان، هر شیوه ای را روا نمی دانست و جز به نبرد جوانمردانه تن نمی داد. در جنگ صفین، ابتدا لشکریان معاویه به نهر آب دست یافتند و یاران امام را از نوشیدن آن باز داشتند. امام علی علیه السلام با خطابه ای پرشور، (257) لشکریان خود را به عقب راندن دشمن فرا خواند و ساعاتی بعد به این مقصود دست یافت. (258) معاویه که از مقابله به مثل امام نگران بود، از عمروبن عاص در این باره نظرخواهی کرد. وی در پاسخ گفت: «به گمانم علی دست به چنین کاری نمی زند.» (259) حقیقت نیز همین بود. برخی از یاران امام از ایشان خواستند تا آب را بر دشمن ببندد

و با سلاح تشنگی، آنان را به هلاکت اندازد؛ اما امام علیه السلام در پاسخ فرمود: «من در این کار مقابله به مثل نمی کنم. راه ورودی را برای آنان باز گذارید. برندگی شمشیر برای نبرد با آنان کافی است.» (260) سلام الله علیه یوم ولد ویوم مات ویوم یبعث حیا

کاری از: احمدحسین شریفی و حسن یوسفیان