دانستنیهای علوی1 صفحه 865

2 3 3 موفقیت تاریخی امام

میزان موفقیت امام علیه السلام را در شعاع یک حکومت پنج ساله نباید جست. قضاوت صحیح در این باره، به میزان نفوذ و تأثیر گذاری این مقطع، در تاریخ اسلام بستگی دارد. (98) زیرا امواج این حکومت با شهادت امام فروکش نکرد، بلکه آرمان های او که بر امواج پدیدآمده در اعصار و امصار سوار بود، پیوسته مرزهای جدیدی را فتح می کرد و نسل های تازه ای را به حرکت درمی آورد.

تأثیر نخست این حکومت «جنبه سلبی» آن بود که نشان می داد در آنچه به نام اسلام طی بیش از دو دهه ارائه شده است، چه کاستی هایی وجود دارد و چه دگرگونی ها یا جابه جایی هائی رخ داد. حضرت به خلیفه سوم فرموده بود که امام عادل باید «بدعت» را از میان بردارد. (99) نگرانی حضرت آن بود که «جاهلیت»، نام «اسلام» به خود گرفته و بر میراث نبوی هجوم آورده است: الا وان بلیتکم قد عادت کهیئتها یوم بعث الله نبیه. (100) در فضایی که حق و باطل در هم

آمیخته و تشخیص حق دشوار شده بود، اولویت اول پیشوای حق، نشان دادن راه و روشن کردن فضای تیره ای است که جلو دید مردم را گرفته بود. امام علیه السلام پس از قتل عثمان که مردم تقاضای بیعت با او را داشتند، فرمود: فان الافاق قد اغامت والمحجه قد تفکرت. (101) موفقیت امام در این بود که وارونگی را نشان داد و پیرایه ها را از جامه دین برگرفت، و با عبور دادن جامعه از دوران اعوجاج، خط مستقیم را آشکار کرد و پرده را از چهره اسلام ناب کنار زد.

امام علیه السلام با سیره علمی و عملی خود در دوران حکومت، حقایق فراوانی را خاطرنشان کرد و یادآور شد:

اسلام پرخوری حکام را تأیید نمی کند. (102)

چاپلوسی دولتمردان، در فرهنگ اسلامی مذموم است. (103)

نزدیکان حکام نباید از امکانات ویژه، برخوردار باشند. (104)

در حکومت اسلامی، ظلم حتی بر مورچه پذیرفتنی نیست. (105)

نابخردان، حق حکومت ندارند. (106)