دانستنیهای علوی1 صفحه 907

بار خدایا! «ایشان پیادگانند، حملشان کن، پروردگارا ایشان برهنگانند بپوشانشان، خدایا ایشان گرسنگانند، سیرشان کن»

پس، خداوند پیروزی را در روز بدر بر آنان نازل فرمود، چنانکه هنگام بازگشت، مردی از آنان نبود مگر آنکه با یک یا دو شتر باز می گشت و همگی آنان از گرسنگی و برهنگی نجات یافتند» . (21)

در روایتی از امام علی علیه السلام نیز

نقل شده است که در جنگ بدر یک شتر از بابت تقسیم غنائم، نصیب من گردید. (22)

در سالهای بعد، دامنه فتوحات اسلامی گسترش بیشتری یافت و تقسیم متوالی غنایم جنگی وضعیت زندگی امام علی علیه السلام را بهبود بیشتری بخشید.

از جمله فعالیت های اجتماعی امام علیه السلام مأموریت های ویژه ای بود که از جانب رسول خدا صلی الله علیه وآله به ایشان محول می گردید و طبق معمول سیره آنحضرت، کمک های مالی را در پی داشت. یکی از موارد عمده این مأموریتها، ارسال امام علی علیه السلام به سرزمین یمن به منظور دعوت از مردم آنجا به اسلام (23) و سپس برای منصب قضاوت (24) است. در برخی روایات نیز به مأموریت آنحضرت برای جمع آوری خمس معدنی در یمن اشاره شده است. (25) برخی از دیگر مأموریتهای مهم ایشان عبارتند از: مأموریت برای شکستن بتهای طائف (26) مأموریت برای پرداخت خسارت به طائفه بنی جذیمه که توسط خالد بن ولید، قتل و غارت شده بودند (27)، و مأموریت اعلان برائت از مشرکان در موسم حج (28).

2 3 درآمد ناشی از خمس و فی ء

در نظام مالی اسلام، تکلیف مالی زکات برای کمک اغنیا به فقرا پیش بینی شده است. اما به دلیل حرمت زکات بر بنی هاشم، امام علی علیه السلام از گرفتن زکات محروم بود. قانونگذار اسلام برای نیازمندان بنی هاشم منابع دیگری مانند خمس و فی ء را به جای زکات قرار داده است. خمس عبارت از یک حق مالی است که باید از موارد معینی مانند غنایم جنگی و معادن و … اخراج شود و فی ء عبارت است از اموالی که بدون جنگ و لشکر کشی از کفار به غنیمت

گرفته می شود. بنا به حکم صریح قرآن کریم یکی از موارد مصرف خمس و فی ء خویشاوندان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله هستند (29). بر همین اساس رسولخدا صلی الله علیه وآله پس از جمع آوری غنام، ابتدا خمس را از آن اخراج می نمودو سهمی از آن را به نزدیکان خود از بنی هاشم وبنی عبدالمطلب می داد (30). چنانکه در غزوه بدر رسولخدا صلی الله علیه وآله، یک شتر از بابت خمس به علی علیه السلام داد. (31)

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله غنایم بنی النضیر را که بدون جنگ به تصرف درآمده بود بین مهاجران اولیه و 2 تن از انصار تقسیم نمود و این تقسیم شامل امام علیه السلام نیز گردید. یکی از موارد عمده تقسیم فی ء که به گونه ای به امام علیه السلام نیز مربوط می شود، اعطای زمین های فدک توسط رسولخدا صلی الله علیه وآله به فاطمه علیها السلام است. این زمینها پس از جنگ خیبر، بدون جنگ به تصرف پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله درآمد و از موارد فی ء و ملک خاص آنحضرت به شمار می آمد. چنانکه در روایات اهل سنت نیز نقل شده است: