دانستنیهای علوی1 صفحه 919

امام علی علیه السلام در تقسیم بیت المال ترجیح و تفاضلی میان آحاد مردم قائل نبودو درآمد بیت المال را به طور مساوی میان آنها تقسیم می نمود. سهمی که امام از این ناحیه برای خود در نظر گرفته بود همانند سهم بقیه مردم بودو در بیشتر اوقات به نفع نیازمندان از آن صرف نظر می نمود. پس از جنگ جمل وقتی که امام بیت المال بصره را تقسیم کرد ابتدا برای خودش نیز سهمی مانند دیگران قرار داد ولی بعدا همین سهم را هم به کسی که نامش ازدیوان افتاده بود داد. (90)

4 1 3 حقوق کارگزاری

در زمان خلافت عمر وقتی که مسئله چگونگی تعیین حقوق خلیفه از خزانه عمومی مطرح گردید و عمر در این باره با اصحاب پیامبر صلی الله علیه وآله مشورت نمود، امام علی علیه السلام به جواز ارتزاق خلیفه و عائله او در حد متعارف از بیت المال حکم نمود و این حکم با اجماع اصحاب پذیرفته شد. (91) و عمر نیز بر همین اساس عمل نمود. اما عثمان هر گونه بذل و بخشش و تصرف در بیت المال را برای خود جایز می شمرد و اموال عظیمی از بیت المال مسلمانان را به خود اختصاص داده بود. (92) امام علی علیه السلام پس از تصدی خلافت، برای اصلاح انحرفات دوره عثمان هر گونه ارتزاق از بیت المال رابر خود منع نموده و در میان مردم اعلام نمود «انی والله لا ازراکم من فیئکم درهما ما قام عذق بیثرب …» (93)

«به خدا قسم من از بیت المال شما درهمی برای خود برنخواهم گرفت مادامیکه یک درخت خرما در مدینه داشته باشم» .

امام علیه

السلام این مطلب را به اهل کوفه نیز اعلام کرده و فرمود:

«یا اهل الکوفه! اذا انا خرجت من عندکم بغیر رحلی و راحلتی و غلامی فأنا خائن» . (94)

«ای مردم کوفه: اگر من با چیزی به جز زیراندازم و مرکب و خدمتکارم از میان شما خارج شدم، پس خیانتکار خواهم بود» .

حکایات شنیدنی درباره اجتناب شدید حضرت از ارتزاق از بیت المال بسیار زیاد است و در اینجا فقط به نقل یک مورد اکتفا می کنیم. ابن عساکر از عشره نقل می کند که گفت:

«در یکی از محله های کوفه به نام خورنق بر علی علیه السلام وارد شدم در حالیکه لباس مندرسی از جنس قطیفه بر تن داشت به گونه ای که به خود می لرزید، گفتم: یا امیرالمؤمنین، خداوند برای شما و خانواده شما در این مال (بیت المال) سهمی قرار داده است و آنگاه شما بر خود چنین روا می دارید! فرمود: به خدا قسم که من چیزی از اموال شما بر نمی گیرم، و این نیست مگر همان قطیفه خود که از خانه ام و یا از مدینه برداشته ام» . (95)