دانستنیهای علوی1 صفحه 934

2 1 کمک مالی مستقیم به نیازمندان

کمک مالی به نیازمندان

کمک مالی به نیازمندان، خصوصا کسانی مانند ایتام و خانواده های بی سرپرست و از کارافتادگان که دستشان از تمامی راههای کسب درآمد کوتاه شده است، در شیوه تخصیص درآمد امام دارای اولین اولویت است. ترتیب این اولیت در رفتار امام از موقعیت ممتاز ایشان در ایمان به خدا و روز جزا و پیمودن مراحل عالی

تکامل وجودی، ریشه گرفته است. مقدم داشتن رفع نیازهای دیگران بر نیازهای خود در سراسر تاریخ زندگانی امام علیه السلام مشهود است. حضرت نه تنها در روزگار ثروتمندی سالهای پایانی عمر بلکه از همان سالهای تنگدستی اوایل هجرت به این صفت والای انسانی شناخته شده بود. به گونه ای که آیات متعددی از قرآن کریم در شأن ایثار و انفاق ایشان نازل گردید. از جمله این آیات، آیه ای مشهور به «آیه ایثار» (166) است.

این آیه هنگامی نازل شد که امام علیه السلام، گرسنه ای را که بر پیامبر وارد شده بود، به منزل خود برد و اهل بیت آن حضرت غذای خود را، که تنها غذای موجود در خانه بود، بدو دادند و خود گرسنه خوابیدند. (167) آیات سوره «اللیل» (168) نیز در وصف انفاق علی علیه السلام نازل شده است. شأن نزول این آیات را چنین گفته اند که امیرالمؤمنین باغی را از مرد ثروتمندی خرید. و آن را به مرد فقیری، که در همسایگی آن باغ می زیست و از رفتار خشن صاحب باغ با کودکانش به پیامبر صلی الله علیه وآله شکایت برده بود، در راه خدا انفاق نمود و او را از گرفتاری نجات داد. خداوند با نزول این آیات، انفاق او را ارج نهاد. (169) «آیه ولایت» (170) نیز هنگامی نازل گردید که علی علیه السلام در حال رکوع، انگشتری خویش را به نیازمندی انفاق می کند. (171) ماجرای نزول آیاتی از سوره دهر (172) در شأن انفاق امام و اهل بیتش علیهما السلام، بسیار مشهور است. این آیات به واقعه ای اشاره می کنند، که ایشان سه روز پیاپی با حال روزه غذایی را که

برای افطار فراهم کرده اند به مسکین و یتیم و فقیر می بخشند. روزی امیرالمؤمنین علیه السلام چهار درهم داشت، درهمی را شبانه و درهمی در روز، یک درهم آشکارا و یک درهم در نهان انفاق کرد و آیه 274 سوره بقره (173) در مدح ایشان نازل گردید. (174) آیات 37 و 38 سوره نور نیز درباره انفاق اوست که موجب هدایت انفاق گیرندگان گردید. (175)

اینگونه آیات و روایات رفتار انفاق آمیز امام را در شرایطی که خود ایشان نیز در زمره نیازمندان قرار داشت، نشان می دهند. ملاحظه رفتار امام در شرایط تمکن مالی نیز نشان دهنده تداوم همین وضعیت است. در سالهای پایانی عمر که درآمد غلات حضرت بالغ بر چهل هزار دینار بود، تقریبا تمامی این وجوه صرف رسیدگی به نیازمندان می گردید و سهم خود ایشان آنگونه بود که گاهی شمشیر خود را در بازار به فروش می گذاشت و می فرمود: اگر باندازه پول قطیفه ای و یا طعام شبی در اختیار داشتم آن را نمی فروختم (176) محمد بن حنیفه می گوید:

پدرم علیه السلام هر گاه محصول باغاتش به دست می آمد (ابتدا) مخارج خود و خانواده و افراد تحت تکفل اش را جدا می نمود، آنگاه مخارج حسن علیه السلام و حسین علیه السلام را عطا می فرمود و مخارج من را هم می داد و در مورد سایر فرزندان بالغ خود نیز چنین می کرد. او همچنین به عقیل وفرزندانش و اولاد جعفر و ام هانی و فرزندانش و جمیع فرزندان نیازمند عبدالمطلب و سایر بنی هاشم واولاد مطلب بن عبد مناف و نوفل بن عبد مناف عطا می بخشید و همین طور جماعتی از افراد نیازمند قریش و خانواده هایی از انصار

و غیر این ها را صله می داد تا آنجا که چیزی از درآمدش باقی نمی ماند. رضوان و رحمت الهی بر او باد.

هیچ گاه کسی حاجتی نزد او نیاورد مگر آنکه با خرسندی بازگشت» . (177)