دانستنیهای علوی1 صفحه 938

وقف، یکی از راهبردهای مترقی اسلام برای تأمین نیازهای عمومی به ویژه نیازهای اقشار آسیب پذیر است: سنت وقف، در زمان رسولخدا صلی الله علیه وآله، با راهنماییهای گفتاری و رفتاری ایشان به خوبی در رفتار مسلمانان جای گرفته بود. به گونه ای که گفته اند، هیچ یک از اصحاب ایشان نبود که چیزی را وقف نکرده باشد. ابن شبه در کتاب تاریخ مدینه (ج 1، ص 173 231) موقوفات پیامبر صلی الله علیه وآله و اصحابش را نقل نموده است. مطالعه این کتاب و سایر منابع تاریخی و حدیثی موقعیت ممتاز و بی نظیر امام علی علیه السلام در عمل به این سنت الهی را نشان می دهد.

مولای متقیان، تمامی املاکی را که به برکت بازوان پرتوانش آباد ساخته بود، وقف نیازمندان نمود و در حالی به ملاقات پروردگار شتافت که از اموال دنیا چیزی به جز 700 درهمی که از سهم بیت المال خویش برای مایحتاج خانواده اش کنار گذاشته بود نداشت. (192)

هنگامی که با ضربات طاقت فرسای خود، آب گوارا را در صحرای یبنع جاری ساخت، مردم، با مشاهده این آب گرآنبها که مانند گردن شتر از زمین می جوشید، گفتند: وارثان علی را بشارت دهید! اما او وارثان این ملک را چنین بشارت دارد:

«وارثان را بشارت ده! آن گاه همه را بر نیازمندان و بینوایان و در راه خداوند برای واماندگان دور و نزدیک، در صلح و جنگ، وقف نمود. تا به روزی که در آن، چهره هایی به سفیدی و چهره هایی دیگر به سیاهی می روند، خداوند متعال مرا از آتش باز دارد و روی ام را از آن در امان

دارد!» (193)

امام علیه السلام در مورد سایر املاک نیز رفتاری مشابه این داشته اند. یکی از موارد مشهور موقوفات او چاههای «ابونیزر» و «بغیبغه» است. ابو نیزر پس از گزارش کیفیت حفر این چاهها می گوید: پس از آنکه آب این چاهها مانند گردن شتر فوران نمود، حضرت به سرعت بیرون آمد و فرمود: گواهی می دهم که این آب وقف است، آنگاه قلم و کاغذ خواست و اینگونه نوشت:

«این چیزی است که وقف نمود به نده خدا علی امیرمؤمنان، وقف فقیران مدینه و در راه ماندگان قرار داد، دو ملک معروف به «عین ابی نیزر» و «البغیبغه» را به امید آنکه خداوند در روز قیامت روی او را از آتش جهنم باز دارد، فروش و رهن این دو ملک جایز نیست تا زمانیکه خداوند که بهترین وارثان است، وارث آنها گردد، مگر آنکه حسن یا حسین محتاج شوند، در اینصورت این دو ملک بر آنها آزاد است و برای کس دیگری غیر از آن دو (فروش یا رهن) جایز نیست» . (194)

ابن شبه (م. 262) در تاریخ مدینه (ج 1 ص 219 229) لیست نسبتا کاملی از موقوفات امام را نقل کرده است. جهت اختصار فقط به نقل وقف نامه جامعی که در ضمن وصیت نامه حضرت درج گردیده است، اکتفا می کنیم. این وصیت نامه در منابع گوناگون با اختلاف اندکی نقل گردیده متنی که در اینجا نقل می شود از کتاب کافی انتخاب شده و تفاوتهای مهم آن با تاریخ مدینه داخل پردنتز مورد اشاره قرار می گیرد.

بسم الله الرحمن الرحیم. این وصیت و تصمیمی است که به نده خدا علی درباره اموالش اتخاذ نمود

برای جلب خشنودی خداوند؛ و امید آنکه مرا به سبب آن در بهشت وارد کند، و از آتش باز دارد و در آن روزی که بعضی چهره ها سفید و بعضی سیاه می گردند، آتش را از من برگرداند.