زیبایی های اخلاق صفحه 102

وَ الحَلْفَ وَ کِتمانَ العَیبِ وَ الحَمدَ إذا بَاعَ وَ الذَّمَّ إذَا اشتَری (1).

کسی که می فروشد و می خرد باید پنج خصلت را حفظ کند و اگر جز این باشد نخرد و نفروشد.پرهیز از ربا،خودداری از سوگند،دوری از پنهان کردن عیب جنس،اجتناب از تعریف و مدح جنس هنگامی که می فروشد و دوری گزیدن از مذمت جنس هنگامی که می خرد.

پیامبر اسلام به حکیم بن حزام اجازه ی تجارت نداد مگر این که با او عهد کرد سه برنامه را در تجارت رعایت کند.پس گرفتن جنس از خریداری که از خریدش پشیمان شده است؛مهلت دادن به کسی که در پرداخت پول دچار مشکل شده است؛و گرفتن حق از دیگران چه این که کامل باشد یا نباشد (2).

ریشه ی خوبی ها و زشتی ها

اگر بگوییم اعمال شایسته و حرکات ناپسند انسان ریشه در حالات مثبت و منفی باطنی و نفسانی دارد سخنی به گزاف نگفته ایم.

مثلاً کسانی که باطنشان به نور تواضع و فروتنی و خشوع و انکسار منور است،به آسانی از فرمان های حق پیروی می کنند و به سهولت حقوق مردم را رعایت می نمایند؛اما کسانی که باطنشان آلوده به کبر و خود بزرگ بینی و غرور و خودبینی است از اجرای فرمان های حق سرپیچی می کنند،و نه این که حقوق مردم را رعایت نمی کنند بلکه به پایمال کردن و غارت حقوق بندگان خدا دست می یازند.

قرآن و روایات نسبت به دارندگان حالات مثبت و آلودگان به حالات منفی به طور مفصل نظر داده اند که به بخشی از آن آیات و روایات اشاره می شود.