زیبایی های اخلاق صفحه 313

الإیمانَ،و شِراعُهَا التَوَکُّلَ،وَ قَیِّمُها العَقلَ،وَ دَلیلُهَا العِلمَ،وَ سُکَّانُهَا الصَّبرَ (1).

در برابر حق تواضع و فروتنی کن تا عاقل ترین مردم به حساب آیی و بی تردید انسان زرنگ و زیرک نزد حق بی مقدار و اندک است؛زیرا ارزش انسان در تواضع به حق است نه زیرکی و زرنگی.پسرم ! دنیا دریایی ژرف و عمیق است،خلق بسیاری در آن غرق شده اند،پس باید کشتی تو در این دریا برای رسیدن به ساحل نجات تقوای الهی و پرهیزکاری باشد،و بارش ایمان، و بادبانش توکل،و ملاحش عقل،و قطب نمایش علم،و سکانش استقامت و صبر.

در این قطعه ی ناب به حقایقی سعادت بخش و واقعیاتی باارزش چون تواضع و تقوا،ایمان،توکل،عقل،علم و صبر اشاره شده است که هر یک از آنها به تناسب این نوشتار نیاز به توضیح دارد.

تواضع

اشاره

تواضع و فروتنی که از زیباترین خصلت های اخلاقی است حالتی در باطن است که انسان را وادار می کند در برابر خدا و پیامبران و امامان و اولیا و مردمی که شایسته هستند به آنان تواضع شود نرمی نشان دهد و به خواسته های ثمربخش آنان گردن نهد و حق را در همه ی شؤونش بپذیرد.

تواضع حالتی ضد کبر است؛کبر یعنی.آن مایه ی آلوده ای که از آن ابلیس به وجود می آید و شیاطین جنی و انسی از آن شکل می گیرند،و چون در زمامداری قرار گیرد او را تبدیل به فرعون می کند،و چون سراغ ثروتمندی رود وی را به