پیام های عاشورا صفحه 166

انسان در عصر بعثت است.

امّا با رحلت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، جریان تاریخ به گونه ای دیگر ادامه یافت. تلاش هایی برای احیای جاهلیّت وجود داشت، معیارهای جاهلی کم کم حاکم شد، تعالی روحی و معنوی مسلمانان رو به افول گذاشت و آن ارزشهای مقدّس دوران نبوت پیامبر، پس از او کمرنگ شد و این همه به خاطر انحراف در ساختار سیاسی جامعه و ترک کردن وصیّت حضرت رسول صلی الله علیه و آله و به قدرت رسیدن کسانی بود که «امامت معصوم» را کنار زدند و «اهل بیت» را از عرصۀ هدایت جامعه دور ساختند.

گرچه مورّخان، حوادث آن سال ها را با همان عنوان تاریخ اسلام نگاشته اند، ولی رجعت ها و حرکت های واپس گرایانۀ عصر پس از پیامبر، در زمینه های اعتقادی، سیاسی، اخلاقی، نظامی و اقتصادی چنان بود که اگر نام آن را «تاریخ مسلمانان» بنامیم، دقیق تر است تا «تاریخ اسلام».(1)

اگر بخواهیم عملکرد خلفای پس از پیامبر و خلفای اموی و عباسی را که جدا از خطّ اهل بیت عمل می کردند با تعالیم دین و سیرۀ پیامبر تطبیق دهیم، با مشکل مواجه می شویم. هم نحوۀ تصدّی قدرت و به خلافت رسیدنشان با معیارهای «نظام سیاسی اسلام» ناهمساز بود و هم عملکردشان در زمینه های عدالت اجتماعی، شیوۀ حکومت، عمل به قرآن و سنّت و اخلاق و معاشرت.

از این رو، به وضوح به دو جریانِ «خطّ خلافت» و «خطّ امامت» بر می خوریم و تضادّ این دو جریان در تاریخ اسلام در جاهای بسیاری خود