جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 108

نامردمی و بی‌عدالتی و ایجاد نهضتها و انقلابات اجتماعی می‌داند.

از جنبه دیگر هدف نهضت عاشورا در سه بعد قابل بررسی است: بعد اول بعد گذشته نگری آن بود که همان مقابله با انحرافات و بدعتها و نهضت برای تبعیت از سنتهای اصیل اسلامی بود. بعد دوم ریشه داشتن در زمان حال است یعنی امام حسین (ع) بدنبال ایجاد یک انقلاب اجتماعی و بازگردانیدن حاکمیت به جانشینان واقعی پیامبر (ص) بود. بعد سوم بعد آینده‌نگری بود یعنی حادثه کربلا و فرهنگ شهادت الگویی برای مبارزه با ظلم و ستم انحرافات و بدعتها در همه زمانها و مکانها به حساب می‌آید که شایسته الگوگیری برای جهاد و شهادت است. بهرحال از نظر سالار شهیدان آنچه که باعث تقویت فرهنگ و ایثار و شهادت می‌شود، اعتقاد واقعی به دین و عدم وابستگی به تعلقات دنیای فانی است چنانکه در مورد عده‌ای از مردم روزگار خود فرمودند که آنها بندگان دنیایند و پشتیبانی آنها از دین تا آنجاست که منافع دنیوی آنها به خطر نیفتد و آنگاه که در معرض امتحان و آزمایش قرار گیرند. دینداران اندکی خواهند بود. تاثیر قیام و شهادت طلبی سالار شهیدان نهضتهای ضد استبدادی و ارتجاعی آنقدر زیاد بود که بسیاری از دلاور مردان و بزرگان روزگار چنین مردنی را آرزو می‌کردند. نمونه‌ای از آنرا قیام ابن‌زبیر بر علیه بنی‌امیه می‌توان ذکر کرد. اسماء مادر عبدالله بن زیبر که دختر ابوبکر بود به فرزندش می‌گوید «ای فرزند این خروج که تو بر بنی‌امیه کردی دین را بود یا دنیا را؟ گفت: بخدای که از بهر دین را بود و دلیل آنکه نگرفتم یک درم از دنیا و این ترا معلوم است. گفت پس صبر کن و بر مرگ و کشتن و مثله کردن، چنانکه برادرت مصعب کرد که پدرت زبیر عوام بوده است و جدت از سوی من بوبکر صدیق رضی‌الله عنه و نگاه کن که حسین علی رضی‌الله عنها چه کرد. او کریم بود و به حکم پسر زیاد عبیدالله تن در نداد. گفت ای مادر من هم برانیم که تو می‌گویی اما رای و دل تو خواستم که بدانم درین کار اکنون بدانستم و «مرگ و شهادت» پیش من خوش گشت.» [128] .

ما بر جنبه‌های الگوگیری از نهضت عاشورا در فصول قبل اشاره کرده‌ایم و در فصول بعد نیز اشاره خواهیم کرد.